بررسی ارتباط صفات نموی با میزان تحمل به تنش انجماد لاینهای نوترکیب گندم نان حاصل از دورگ گیری رقم نورستار با پیشتاز در منطقه معتدل سرد کرج

دمای پایین یکی از عوامل اصلی در تعیین گسترش و پراکنش جغرافیایی گیاهان محسوب نمود .تنش انجماد در زمره زیان بارترین عوامل خسارتزا در محصولات پاییزه به شمار میرود .این تحقیق با هدف بررسی روند و میزان تحمل به انجماد ژنوتیپ های مختلف گندم نان در منطقه معتدل سرد کرج در سال زراعی 1389-90 اجرا گردید .در این تحقیق تعداد 14 لاین نوترکیب و ایزوژن به همراه دو رقم والد گندم نان) نورستار و پیشتاز (در شرایط مزرعه در قالب طرح آزمایشی کرت های خرد شده (split plot) بر پایه بلوکهای کامل تصادفی در 3تکرار در شرایط مزرعه ای در طی دوره های متفاوت عادت دهی به سرما مورد بررسی قرار گرفتند .میزان تحمل به سرما بر اساس روش دمای کشنده (LT50) 50% برآورد شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثرات لاین/رقم، دوره های عادت دهی به سرما )زمان های نمونه برداری (و اثر متقابل آنها در سطح آماری 1 درصد معنیدار بودند .بررسی اثرات متقابل )لاینx دوره عادت دهی (حاکی از وجود تغییرات متفاوت و معنی دار در روند تحمل لاین ها و ارقام در طول فصول پاییز و زمستان بود .با توجه به شرایط آب و هوایی استثنایی در طول پاییز و زمستان سال 1389 ، عادت دهی سرما توام با تنش رطوبتی باعث افزایش قابل توجه در سطح تحمل ژنوتیپها شد .رقم والد پاییزه نورستار با نیاز طولانی بهاره سازی و زمان سنبله رفتن دیرتر، متحمل به تنش انجماد بوده و از بیشترین میزان تحمل (LT(50)=-26˚C) برخوردار بود) هر چند دماهای پایین تر از 26-˚C -26 ارزیابی نشدند (و توانست تحمل به انجماد خود را نیز برای مدت زیادی در مقایسه با سایر لاینها حفظ دارد .اما لاینهای نوترکیب حاصل از دورگ گیری ساده رقم نورستار با رقم بهاره پیشتاز با شماره های 12، 13 و 14 که دارای نیاز بهاره سازی کمتری نسبت به والد نورستار بودند از میزان تحمل کمتری LT(50)=-24˚C نسبت به رقم نورستار بر خوردار بودند .با وجود این لاین های نوترکیب مورد اشاره در بالا از میزان بالای تحمل به انجماد بیشتری نسبت به لاینهای ایزوژن برخوردار بودند .در بین لاین های نوترکیب، لاین 11 با تیپ رشد بهاره و بدون نیاز بهاره سازی و زمان گلدهی زودتر از همه لاینها، از کمترین میزان انجماد (LT(50)=-12˚C) برخوردار بود .لاین های ایزوژن با دارا بودن نیاز بهاره سازی بیشتر از رقم والد پیشتاز از میزان بالای تحمل به انجماد (LT(50)=-18˚C) در مقایسه با والد پیشتاز (LT(50)=-16˚C) برخوردار بودند .از نتایج تحقیق حاضر حاکی از آن است که صفات نموی نظیر نیاز بهاره سازی و زمان سنبله رفتن بر میزان تحمل به انجماد زمستانه تاثیرگذار می باشند.

کلیدواژه ها:

Triticum aestivum ، LT50 ، تحمل به تنش سرما ، لاینهای ایزوژن و نوترکیب ، بهاره سازی