مبانی نظری اخلاق اجتماعی در قرآن و حدیث

نگاهی گذرا به کتاب آسمانی، اعمال دینی و سیره و سخنان بزرگان دین، نشان از این امر مهم دارد که اسلام، دینی است اجتماعی، اگر به روایات، آموزه های اخلاقی اسلام را در زندگی اجتماعیبا نگاهی دقیق تر نظاره گر باشیم. در مییابیم برای زندگی اجتماعی، اصول اخلاقی خاصی را وضع کرده است که در رابطه با دیگران در زندگی جمعی باید مراعات نمود؛ چنان که عدم توجه به اینآموزه ها، دینداری انسان را ناقص جلوه خواهد داد. هدف از مطالعه حاضر؛ توصیف و تبیین مفهوم اخلاق اجتماعی و مبانی آن بر پایه منابع اسلامی ومفاهیم قرآنی، احادیث و نقل قول های معتبر بااستفاده از اصول علمی و منطقی بوده، سپس برخی از شاخصه های آن، استخراج شود و با استفاده و مطالعه سایر منابع در حیطه مباحث علوم قرآنی و کتب اخلاق، به بررسی و تجزیه و تحلیل آنها پرداختهشود. مطالعه حاضر از نظر هدف، جزو پژوهش های کاربردی بوده که با روش توصیفی- تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانهای صورت گرفته است. در مجموع میتوان گفت که؛ جلوههای اخلاق اجتماعی و باتوجه به موضوعات آن در اسلام از آیات قرآنی و روایات معصومان (ع) به مواردی همچون عدالت گستری، آداب معاشرت، امر به معروف و نهی از منکر، رحم، وفای به عهد، صداقت، جوانمردی، اصلاح ذات البین(کوششبرای اصلاح بین افراد)، یتیم نوازی، گره گشایی، ایثار، بخشندگی، مهرورزی، پرهیز از تجسس، تهمت، استهزا، تمسخر، دروغ و... نسبت به دیگران، دوری از مجادله و مراء (آداب اخلاقی گفتگو)، خوشاخلاقی و ... بر می خوریم که بارها مورد تاکید بوده. و تعالیم اسلام علاوه بر بعد فردی بر بعد اجتماعی انسان تاکید بسیار دارد و روابط اجتماعی سالم موجب شکل گیری اجتماع سالم می شود، که در اینزمینه اخلاق، منشو رفتار ائمه به عنوان الگو و اسوه چگونگی زندگی اجتماعی و روابط با دیگران را ترسیم کرده اند.

کلیدواژه ها:

قرآن ، اخلاق ، اخلاق اجتماعی ، ارزش های اخلاقی ، آداب معاشرت