بررسی بهره وری انرژی صنایع تولیدی استان آذربایجان شرقی و ارائه راه کارهای بهبود

امروزه جهان ما با توجه به محدودیت عوامل تولید و منـابع از یکسو و افزایش چشمگیر جمعیت از سوی دیگر نیـاز حیـاتی به بهـره وری افزونتـر چـه در کشـورهای پیشـرفته و چـه در کشورهای در حال توسعه را احساس می نماید، و کارشناسـان و صاحبنظران اقتصا دی در نظام های 2 مختلـف عمـلاً بـه نحـو یکسان اهمیت موضوع افزایش 3 بهره وری را مورد تاکید قـرار می دهند . بهره وری به صورت نسبت ستانده 4 به نهاده یـا داده 5 تعریـف می گردد، که داده ها یا عوامل تولید شامل مـواد اولیـه، انـرژی، نیروی انسانی،تجهیزات 6 و … می باشد و استفاده بهینه از ایـن منابع مفهوم بهره وری می باشد . بدون شک نیل به توسعه پایدار و همه جانبـه مسـتلزم وجـود یک برنامـه راهبـردی 7 و دور اندیشـانه اسـت . در میـان همـة عوامل دخیل و موثر در ارتقاء بهره وری و امـر توسـعه، نقـش انرژی چه در اجرای نقشه های 8 توسعه و چـه در پایـداری آن بسیار تعیین کننده و در اولویت اول است . در اکثـر کشـورهای پیشرفته صنعتی نرخ مصرف 9 انرژی سالانه افزایش می یابـد و همزمان نرخ شدت 10 انـرژی از طریـق اعمـال اسـتانداردهای مصرف در فرآیندهای 11 انـرژی بـر، تجهیـزات صـنعتی و … کاهش مطلوب را داراست . فلهذا برای رسـیدن و دسـتیابی بـه توسعه پایدار مصرف بیشتر انرژی اجتنـاب ناپـذیر اسـت، امـا دستیابی به اهـداف کـاهش در شـدت انـرژی و بهینـه سـازی مصرف ایجاب می کند تا در این زمینه تمهیدات لازم از سـوی صــاحبنظران و متخصصــین اندیشــیده شــود . در کشــور مــا، متاسفانه به دلایل عدم توجه به بهینه سازی مصـرف انـرژی از گذشته تاکنون شاید به دلیل اصل وفور در رابطه با این نعمـت خدادی و منبع زیرزمینی روند مصرف نه تنها بهینه نبوده، بلکه سیر صعودی داشـته اسـت . بطوریکـه از سـال 1355 شمسـی تاکنون میزان رشد مصرف انرژی %60 افزایش یافتـه اسـت . 12 این روند اگر ادامه یابد قطعاً تا 30 سال دیگر نف ت مازاد برای صادرات نخواهیم داشت و از آنجائیکه اقتصاد کشـورمان %92 به نفت وابسته است، اگر در صرفه جوئی و بهینه سازی مصرف دقت جدی نکنیم با مشکلات بسیار سختی مواجه خواهیم شد . البته منظور از بهینه سازی مصرف انـرژی، انتخـاب الگوهـا و اتخاذ روشها و سیاست هایی در م صـرف انـرژی اسـت کـه از نقطه نظر اقتصاد ملی مطلوب بوده و تضمین کننـدة حرکـت و توسعه و ارتقاء سطح تکنولوژی باشـد و بـا اعمـال اهرمهـای لازم باعث افزایش کارآئی و اثربخشی 1 و به بیان دیگر نیل بـه بهره وری بالاتر در مصرف انرژی باشد . بــــروز بحــران نفتــی در دهــة 1970 مــیلادی بعلــت فزونــی مصرف به تولید و افزایش فوق العــاده قیمت نفت و همچنین شروع نگرانیهای مربـــوط به آلودگی محـیط زیسـت در دهـة 70 میلادی و اوج گرفتن آن در دهة 1990 کشورهای پیشرفته و صنعتی را بر آن داشته است تا خط مشـی هـای 2 خـود را در برنامه ریـزی مـورد بـازنگری قـرار داده و مـدیریت انـرژی را وجهه همت خود سازند . بعنوان مثال کشور چین موفـق شـده است، مصرف انرژی خود را بین سـالهای 1980-88 بـا نـرخ متوسط 5/6 درصد در سال کاهش دهه که %40 از این کـاهش ناشی از بکارگیری راه یافت های مدیریت انرژی بوده است 3 و یا کشور کره جنوبی در مدت 12 سـال (1980-1992) موفـق شده اسـت بـه میـزان 24/6 درصـد از مصـرف انـرژی خـود بکاهد 4 ؛ و این در حالی است که بعلت فقدان برنامه های منظم و گسترده در زمینه مصرف انرژی، شدت انرژی در کشـور مـا طی سالهای 1353-1373 هجری شمسی به میزان 5/8 درصـد افزایش داشته است در حالیکه طی دوره مشابه شـد ت انـرژی در جهان بطور میانگین سالانه 0/82 درصد کاهش یافته اسـت و یا طبق آمار ارائه شده از سوی شورای جهانی انرژی کـه در سال 1375 منتشر شده است هر ساله %7 رشد مصرف انـرژی در ایران وجود دارد، در حالیکه این رقم در جهان بین 2 تـا 3 درصد است .

کلیدواژه ها:

شدت مصرف انرژی ، شدت انرژی ، تکنولوژی صنایع ، بهره وری انرژی ، سوخت مصرفی