ارزیابی ژنوتیپ های گندم دوروم از نظر عملکرد دانه و ویژگیهای فیزیو- مورفولوژیک مرتبط با تحمل تنش خشکی در برنامه به نژادی مشارکتی تحت شرایط دیم

گندم دوروم یکی از مهم ترین محصولات زراعی دیم با ارزش غذایی بالا است. در مناطق معتدل سرد ایران به این محصول توجه چندانی نشده است. در صورتی شرایط زراعت دیم در این مناطق مناسب تولید گندم دوروم با کیفیت دانه بالا می باشد. متاسفانه مساحت کمی از اراضی دیم مناطق معتدل سرد ایران تحت کشت گندم دوروم در شرایط دیم می باشد که علت آن عدم توانایی ارقام بومی گندم دوروم موجود در مزارع با ارقام زراعی اصلاح شده گندم نان، عدم تفاوت قیمت گندم نان و گندم دوروم و حمایت از تکثیر بذر واریته های گندم نان بود. با توجه به اینکه مصرف محصولات تولیدی از گندم دوروم مانند انواع ماکارونی در ایران زیاد است و درصد قابل توجهی از سمولینای مورد نیاز کارخانه های ماکارونی از خارج از کشور وارد می شود یا از آرد گندم نان برای ت ولید ماکارونی با کیفیت کم استفاده می شود، ضرورت دارد که به این محصول مهم بیشتر توجه شود. اخیراً معاونت مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم اولین رقم گندم دورم اصلاح شده را بنام ساجی معرفی نموده است. اما شرایط اقلیمی و حاصلخیزی خاک درصد بالایی از مزارع کشاورزان معیشتی دیمکار منطقه سرفیروز آباد واقع در استان کرمانشاه با شرایط ایستگاههای تحقیقاتی معرفی کنند رقم زراعی ساجی متفاوت می باشد. لذا در این پژوهش در سال زراعی 90-89، ده ژنوتیپ گندم دوروم بومی ایران که در بانک زن مؤسسه تحقیقات بین المللی ایکاردا گرفته شده بودند، همراه با رقم زراعی ساجی در برنامه به نژادی مشارکتی در روستای خرگ آو واقع در دهستان سرفیروز آباد شهرستان کرمانشاه از نظر عملکرد دانه، ویژگیهای زراعی، صفات فیزیومورفولوژیک مرتبط با تحمل تنش خشکی مانند قابلیت انتقال مجدد آسیمیلاتها به دانه، سرعت رشد اولیه و قابلیت فتوسنتز سنبله، در قالب طرح آماری بدون تکرار تجزیه فضایی، ارزیابی گردید. ضمناً از تعدادی از کشاورزان روستاهای مجاور نیز خواسته شد که این ژنوتیپها را از نظر ویژگیهای زراعی و ظارهی ارزیابی نمایند و به برترین ژنوتیپ امتیاز 5 و به بدترین ژنوتیپ امتیاز 1 بدهند. بر اساس نتایج این پزوهش عملکرد دانه یک ژنوتیپ نسبت به رقم زراعی ساجی برتر بود. این موضوع تأکید می کند ک ه هنوز امکان شناسایی ارقام برتر م وجود در بانکهای ژن که از ارقام اصلاح شده برتر باشند وجود دارد. از نظر قابلیت انتقال مجدد هشت ژنوتیپ و از نظر قابلیت فتوسنتز سنبله سه ژنوتیپ از رقم ساجی برتر بودند. تجزیه همبستگی نشان داد که میانگین امتیاز کشاورزان با عملکرد رابطه مثبت و معنی داری در سطح احتمال 5 درصد داشت که بیانگر این نکه است که انتخاب کشاورزان بر اساس ویژگیهای ظاهری محصول برای شناسایی ارقام پرمحصول قابل اعتماد است.

کلیدواژه ها:

تنوع ژنتیکی ، به نژادی مشارکتی ، تجزیه فضایی ، قابلیت انتقال مجدد ، گندم دوروم