بررسی امکان استفاده از طیف سنج مادون قرمز نزدیک (NIR) در ارزیابی کیفیت علوفه گیاهان مرتعی

آگاهی از کیفیت علوفه گیاهان مرتعی، پیش زمینه شناخت قابلیت مرتع و تعیین ظرفیت چرا، جهت اعمال مدیریتی علمی و اصولی در این عرصه های طبیعی است. جهت تعیین ارزش غذایی علوفه دامها، روش های متعددی ارائه شده و در سطح وسیعی به کار رفته است. اما با توجه به تنوع فلوریستیک و وسعت و گستردگی بسیار بالای مراتع کشور، نیاز به روش هایی داریم که در عین دقت و کم هزینه بودن، از سرعت بالایی در ارزیابی کیفیت علوفه گونه های مرتعی برخوردار باشد. در سال های اخیر فن آوری طیف سنجی مادون قرمز نزدیک (Near Infrared Spectroscopy) در سطح دنیا به عنوان روشی دقیق و سریع در برآورد ترکیبات شیمیایی فرآورده های کشاورزی و دامی معرفی شده است که متاسفانه در بحث مراتع ایران در این زمینه کار جدی صورت نگرفته است. در این پژوهش، از پنج گونه مهم مرتعی، شامل سه گونه گرامینه (Grass)، و دو پهن برگ علفی (Forb) در سه مرحله فنولوژیکی رشد رویشی گلدهی و بذردهی از مراتع ییلاقی ارتفاعات البرز مرکزی نمونه برداری به عمل آمد. نمونه ها پس از خشک و آسیاب شدن در آزمایشگاه با روش های شیمیایی استاندارد، مورد تجزیه قرار گرفتند و شاخص های مهم کیفی بخصوص دیواره سلولی (NDF)، دیواره سلولی عاری از همی سلولز (ADF) (که شاخصی از مقدار مصرف و قابلیت هضم گیاه اند) و پروتئین خام (CP)، بر پایه درصد ماده خشک، برای گونه های مختلف تعیین گردید. در مرحله دوم، باقیمانده همین نمونه های گیاهی با طول موج های دستگاه طیف سنج مادون قرمز نزدیک (NIR)، پرتوتابی (اسکن) شدند. حدود دو سوم نمونه ها برای برازش معادله کالیبراسیون (هم سنجی) و بقیه برای ارزیابی و دقت کالیبراسیون مورد استفاده قرار گرفتند. آنگاه بر اساس روش های آماری بهترین معادله های رگرسیونی بین دو روش آزمایشگاهی و NIR برازش داده شد و پارامترهای آماری از قبیل اشتباه معیار کالیبراسیون (SEC) اشتباه معیار پیش گویی (SEP) و ضریب تبیین (R2) به عنوان معیار دقت NIR مد نظر قرار گرفتند. نتایج حاکی از همبستگی بالای بین این دو روش و بیانگر قابلیت استفاده از NIR به مثابه یک فن آوری جدید، سریع، دقیق و کارآمد در ارزیابی کیفیت علوفه گیاهان مرتعی است.

کلیدواژه ها:

مرحله رویشی ، مرتع ، کیفیت علوفه ، طیف سنجی مادون قرمز نزدیک (NIR) ، کالیبراسیون (هم سنجی) ، پروتئین خام