تنوع عنصر روی و فیتات در برخی از ژنوتیپ های گندم دوروم ایران

انسان ها برای حفظ سلامتی خود به عناصر معدنی نیازمند هستند و کمبود هر یک از این عناصر منجر به بیماری های گوناگونی در افراد می شود. عنصر روی یکی از عناصر معدنی است که علاوه بر حفظ سلامتی انسان، برای رشد و عملکرد گیاهان نیز لازم است. در کشورهای درحال توسعه و توسعه نیافته که بخش اعظم رژیم غذایی آن ها را گندم تشکیل می دهد غنی سازی زیستی گندم از نظر محتوای عنصر روی تاثیر زیادی بر سلامت غذایی جمعیت آن ها دارد. یکی از سازوکارهای موثر برای افزایش میزان عنصر روی در غلات استفاده از تنوع ژنتیکی طبیعی است به این ترتیب که ژنوتیپ قادر به جذب و استفاده بیشتر عنصر روی از محیط باشد. در این مطالعه مقادیر عنصر روی و فیتات به روی بذور 18 ژنوتیپ گندم دوروم بومی ایران اندازه گیری شد. نتایج نشان داد بین مقادیر عنصر روی و نسبت مولی فیتات به روی ژنوتیپ های مورد مطالعه همبستگی منفی بزرگ ومعنی داری (***0.899-) وجود دارد.تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها با استفاده از روش Ward و ضریب فاصله مربع اقلیدوسی سه گروه مجزا حاصل نمود که به ترتیب میانگین عنصر روی و نسبت مولی فیتات به روی در گروه اول mg g-1 0.053 و 12.647 گروه دوم mg g-1 0.065 و 10.005 و گروه سوم mg g-1 0.040 و 17.360 بود. نتایج نشان داد ژنوتیپ های گروه دوم با دارا بودن میزان عنصر روی بالا و نسبت مولی فیتات به روی پایینی، به منظور تغذیه و تهیه ماکارونی مناسب هستند. با وجود میزان زیاد عنصر روی در گروه اول، به دلیل بالا بودن نسبت مولی فیتات به روی در این ژنوتیپ ها، قابلیت جذب عنصر روی کاهش می یابد. گروه سوم دارای ژنوتیپ های با عنصر روی کم و نسبت مولی فیتات به روی بالا بودند وممانعت از جذب روی در این ژنوتیپ ها بسیار به شدت زیاد است. براساس نتایج بدست آمده از بین ژنوتیپ های مورد مطالعه، چمن جیرخرم آباد، چشمه سرخه و کابلی قلاوندی از گروه دوم به منظور تهیه ماکارونی و تامین عنصر روی مورد نیاز جوامعی که غلات بخش اصلی رژیم غذایی آن ها را تشکیل می دهد، مناسب می باشد.

کلیدواژه ها:

غنی سازی زیستی ، گندم دوروم ، تنوع ژنتیکی ، روی ، فیتات