توریسم و اثرات زیست محیطی و توسعه پایدار در مناطق خشک و نیمه خشک (استان یزد)

منابع طبیعی تجدید شونده امروزه در ابعاد مختلف زندگی بشر (اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی) نقش مهمی را ایفا می نمایند. در اغلب کشورهای حال توسعه در اثر رشد فزاینده جمعیت، توسعه غیراصولی صنعت، گسترش بی رویه شهرها، تبدیل عرصه های منابع طبیعی، فقدان برنامه ریزی مناسب سطح این عرصه ها کاهش یافته و در خطر نابودی قرار گرفته است. گردشگری پدیده ای است که از گذشته های دور مورد توجه جوامع انسانی بوده و برحسب نیازهای متفاوت اجتماعی، اقتصادی و تاریخی پیوسته وجود داشته است. در زمان حال با توجه به افزایش جمعیت شهرنشین و کمبود فضاهای سبز در کشورهای در حال توسعه مشکلات بسیاری برای گذراندن اوقات فراغت و استفاده از طبیعت وجود دارد. انسان ها برای فرار از این معضل دست به دامن طبیعت می شوند که خود اساس شروع فعالیتی به نام اکوتوریسم است. اکوتوریسم زیر مجموعه ای از صنعت زنده و پویای توریسم است که در عین بازدهی و سودآوری چشمگیر، اقتصادی است که تضمین کننده لایه های عمیق تر توسعه است. برنامه ریزی در حوضه اکوتوریسم به عنوان مهترین بخش صنعت گردشگری بوده که بی شک یکی از راههای رسیدن به توسعه پایدار در صنعت کشور است. از جمله مهمترین جاذبه های طبیعی، مناطق کویری و بیابانی هستند که درصد زیادی از مساحت کشور را به خود اختصاص می دهد. در این مقاله سعی بر این شده است که با استفاده از الگوی تحلیل SWOT و با در نظر گرفتن عوامل تاثیر گذار در منطقه و تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها در استان یزد راهبردهایی همسو با توسعه پایدار گردشگری ارایه گردیده است. یکی از الزامات توسعه پایدار در مناطق کویری و بیابانی آن است که منابع طبیعی به عنوان یک میراث به گونه ای محافظت شود که علاوه بر پاسخگویی به نیازهای نسل حاضر، ظرفیت پاسخگویی به نیازهای نسل حاضر، ظرفیت پاسخگویی به نیازهای نسل های آینده را داشته باشد. با توجه به جاذبه های موجود در این منطقه اکوتوریسم یکی از موارد مهم در جهت توسعه آن است. با توجه به محرومیت این مناطق و به ویژه روستاها، به خاطر قرار گیری شان در نواحی کویری و بیابانی، این صنعت می تواند تبدیل به وسیله ای برای ایجاد درآمد و اشتغال برای مردم این مناطق و جلوگیری از مهاجرت روستاییان شود، و این خود در دراز مدت باعث ایجاد انگیزه در جهت حفاظت از این اکوسیستم غنی بیابانی و جلوگیری از چرای مفرط و بوته کنی در مناطق و نواحی حساس، به علت نا آشنایی با مزایای این مناطق می شود. اکوتوریسم کمکی در مسیر ارتقای فرهنگی و خودباوری مردم مناطق خشک و عاملی در جهت توسعه ی پایدار منطقه به شمار می آید البته از آثار منفی زیست محیطی صنعت، در صورت استفای مفرط و بدون برنامه ریزی از منطقه نباید صرف نظر کرد. اما به طور کل می توان عنوان کرد که اکوتوریسم با برنامه ریزی اصولی، انجام تحقیقات جامع و توجه به راهبردهای حاصل از الگوی تحلیل SWOT می تواند عاملی در جهت توسعه ی اقتصادی ملی و محلی این مناطق به شمار آید.

کلیدواژه ها:

جاذبه اکوتوریستی ، مدل SWOT ، توسعه پایدار ، توسعه گردشگری ، اکوتوریسم