بررسی ابعاد فنی مهندسی و تکنیکی حفر، نگهداری، احیا و مرمت قنات

قنات (کاریز) شگفت انگیزترین ابداعات بشری و برای ایرانیان یک ثروت ملی و باستانی به شمار می آید. این اختراع که در نوع خود بی نظیر است جهت استخراج آبهای زیرزمینی با وسایل و امکانات موجود به زمان خود بوده که تا قرن ها مورد استفاده قرار گرفته است. هم اینک فاضلاب شهرهای بزرگ مثل تهران به روش قنات و با همان وسایل اولیه حفرای می شود این اختراع توانسته آبهای نفوذ یافته دامنه ها را به وسیله تونلی سربسته به دشتها جهت آبییاری و مصارف دیگر هدایت نماید. اساس کار قنات اختلاف شیب زمین طبیعی و شیب کف قنات می باشد. از آنجایی که شیب کف قنات بسیار کم و در حد دو دهم تا پنج دهم درصد و شیب زمینی طبیعی بیش از این مقدار می باشد این اختلاف شیب در طول های زیاد عمق قنات را به 60 الی 70 متر می رساند. در گذشته به وسیله کلنگ، بیلچه، دلو، طناب، چرخ و چاه، چراغ کاربیت حفر می شد در روش جدید با وسایل مدرن حفر می شود. اول روش کار چنین است: چاه گمانه ای در یک منطقه حفر می کنند سپس از آبدهی این چاه گمانه مطمئن می شوند بعد آب تراز چاه گمانه را تا محل مزرعه ائرده و شیب لازم را محاسبه می نمایند و از پایین ترین نقطه (محل مصرف، مزرعه، کارخانه و غیره) کار حفر قنات شروع می شود و با شیب طراحی شده قنات حفر می گردد. اگر در مسیر مستقیم حرکت تونل به موانعی برخورد شود (روان بودن زمین، سنگهای بزرگ و غیره) آن مانع را دور میزنند که به این کار بغل بر می گویند و به همین طریق کندن تونل ادامه پیدا می کند تا محل چاه گمانه که به آن مادرچاه می گویند جهت نگهداری قنات از طوقه بتنی بیضی شکل به نام کول استفاده می شود.

کلیدواژه ها:

قنات ، چاه گمانه ، میله چاه ، کول