بررسی جامعه شناختی تحولات روستایی در ایران از منظر مطبوعاتمورد مطالعه: روزنامه اطلاعات (سال های 1335 - 1389)

در عصر حاضر که عصر ارتباطات نامیده می شود، وسایل ارتباطات جمعی از اهمیت زیادی برخوردار است. روزنامه ها نیز یکی از وسایل مهم ارتباطات جمعی هستند که از یک سو در شکل گیری نگرش افراد اهمیت دارند و از سوی دیگر، بازتاب تغییرات اجتماعی در جامعه می باشند. در این مقاله سعی شده است که با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی و کیفی اخبار مربوط به حوزه روستایی، در روزنامه اطلاعات در بازه زمانی سال های 1335 تا 1389 مورد مطالعه قرار گیرد. تحلیل ها به تفکیک سال و با تمرکز بر مقولاتی از قبیل اصلاحات ارضی، بهداشت، آموزش، مهاجرت، صنعت، نقش و جایگاه زنان در روستا، ارتباطات مجازی، توریسم، مقولات فرهنگی در روستا و غیره، از میان 670 خبر که با روش نمونه گیری غیر احتمالی هدفمند انتخاب شده اند، صورت گرفته است. یافته های مقاله نشان داد که سیر تحولات روستا در ایران بر مبنای بازتاب آن در روزنامه در 5 بازه زمانی می تواند مورد تحلیل قرار گیرد. دوره اول (1335-1357): 1. اولویت داشتن اخبار مربوط به عمران و آبادانی روستاها؛ 2. از سال 1350 و با نزدیک شدن به انقلاب اسلامی مباحث عدالت محوری در روستاها و نقش مذهب در روستا در اخبار، محوریت پیدا می کند؛ 3. اخبار مربوط به زنان و نقش آنها در روستاها بسیار محدود و بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد؛ 4. اخبار مربوط به اصلاحات ارضی در ایران در سطح نسبتا وسیعی در این دوره وجود دارد و بیشتر بر جنبه های مثبت این اقدام تاکید می شود. دوره دوم (1357 -1368) : 1. انتقادات اساسی (شرعی) به اقدامات نظام شاهنشاهی در حوزه اصلاحات ارضی و ارایه الگوی اسلامی در این حوزه؛ 2. شکل گیری جهاد سازندگی و تاکید بر نقش این ارکان در عمران آبادانی روستاها، 3. تاکید بر عدالت محوری در روستاها و رفع تبعیض علیه آنان؛ 4. مسئله اجتماعی مهاجرت بی رویه از روستا به شهر؛ 5. تاکید بر بازسازی مناطق و روستاهای جنگ زده با محوریت اقدامات جهاد سازندگی. دوره سوم (1368-1376): 1. غالب شدن رویکرد سازندگی و اولویت های عمرانی در حوزه روستایی ؛ 2. ارزیابی انتقادی از عملکرد و فعالیت جهاد سازندگی؛ 3. تاکید بر بیمه های درمانی و شغلی روستاییان؛ 4. افزایش اهمیت ساخت و تجهیز کتابخانه در روستاها از سال 1372 به بعد؛ 5. اهمیت دادن به نقش زنان در توسعه روستاها و برگزاری سمینارها درباره اهمیت روستاها در توسعه کشور. دوره چهارم (1376-1384): 1. اتخاذ یک رویکرد کلان و برنامه ریزی های بلند مدت درباره آبادانی و توسعه روستاها، به گونه ای که اخبار مورد بررسی بیشتر جنبه های حقوقی و قانونی عملکرد دولت در این بازه را بیان می کند؛ 2. برگزاری انواع جشنواره ها از تولیدات و صنایع دستی زنان روستایی و حمایت از آنان؛ 3. گسترده شدن شبکه ارتباطات مجازی در روستاها؛ 4. پرداختن به مسئله نابرابری و شکاف میان روستاها و شهرها در ایران. دوره پنجم (1384-1389): 1. وفور خبرهای جزئی و خرد درباره خدمات اقتصادی، عمرانی، فرهنگی و بهداشتی؛ 2. واگذاری سهام عدالت به روستاییان و لزوم پرداختن به اقشار آسیب پذیر روستایی؛ 3. به وجود آمدن یک رویکرد انتقادی درباره رویدادها مربوط به روستاها؛ 4. مسئله خشکسالی در حوزه کشاورزی و راهکارهای برون رفت از آن؛ 4. واردات انواع محصولات کشاورزی و هشدار مسئولین درباره تبعات منفی این اقدام.

کلیدواژه ها:

جامعه شناختی ، مطبوعات ، تحولات روستایی ، ایران ، ارتباطات