تاثیرات طبیعی و اقتصادی-اجتماعی قنات قصبه بعنوان یک فن آوری سنتی در شهرستان گناباد

قنوات جز منابع آب زیرزمینی در مناطق خشک و نیمه خشک ایران به حساب می آیند که به عنوان یک فن آوری سنتی همواره مهم بوده است. منطقه گناباد به دلیل داشتن قنوات فراوان اسطوره ای،‌ مانند قنات قصبه در این زمینه حایز اهمیت فراوان است. بررسی های صورت گرفته در دشت گناباد، طی سی سال گذشته، بویژه از دهه 1360 به این طرف، حاکی از این است که دو عامل اصلی در کاهش آبدهی قنوات موثر می باشد. یکی افت سطح آب زیرزمینی و دیگری پدیده تغییر اقلیم جهانی است که اثرات آن در کشور ما، به صورت خشکسالی های شدید نمود یافته و در تشدید افت سطح آب و کسری مخزن زیرزمینی موثر واقع شده است. این دو عامل، منطقه گناباد را به شدت دچار بحران آب نموده اند، به طوری که در حال حاضر، دشت گناباد یکی از دشت های ممنوعه حفر چاه به حساب می آید. پیامد مستقیم افت سطح آب زیرزمینی و کسری ذخایر آب در این منطقه به صورت خشک شدن و کاهش دبی قنوات بوده است که عواقب ثانویه آن نظیر خشک شدن اراضی کشاورزی، کاهش درآمد روستاییان و به تبع آن تخلیه روستاها و افزایش مهاجرت به شهرهای دیگر ظاهر شده است.در این تحقیق هدف آن است که تاثیر قنات قصبه بعنوان مهمترین قنات کشور در شهرستان گناباد از لحاظ تاثیرات طبیعی و انسانی بررسی شود. ماهیت این تحقیق توصیفی- تحلیلی و بر اساس هدف کاربردی و روش شناسی آن اسنادی و میدانی می باشد. اطلاعات این مقاله بر پایه اسناد و روش مصاحبه با مردم روستایی و کارشناسان بطور متناوب جمع آوری و بدست آمده است. نتایج نشان داد که این قنات در طول زمان همواره بعنوان قویترین قنات در منطقه در زمینه کشاورزی، بالاترین درآمدها و میزان محصولات را به همراه داشته و کشت محصولات عمده شهرستان تحت تاثیر این قنات بوده، که در صورت خشکسالی، شهرستان گناباد با پیامدهای عمده ای نظیر خشک شدن اراضی کشاورزی، کاهش درآمد روستاییان و به تبع آن تخلیه روستاها و افزایش مهاجرت به شهرها روبه رو خواهد شد.

کلیدواژه ها:

تاثیرات طبیعی و اقتصادی ، قنات قصبه ، فن آوری سنتی ، شهرستان گناباد