بررسی تخصیص و تقسیم آب به روش سنتی (مطالعه موردی : شهر سمنان)

مقدار آب حاصل از نزولات آسمانی در ایران حدود 400 میلیارد متر مکعب است که از این میزان 310 میلیارد متر مکعب درسطح 870 هزار کیلومتر مربع از حوزه های آبخیز کوهستانی و90 میلیار متر مکعب در سطح 778کیلومتر مربع مناطق دشتی می باشد. توزیع نامناسب زمانی و مکانی بارش و بالا بودن میزان تبخیر و تعرق به بحران آب در کشور ما می افزاید که همواره از دیرباز در سرزمین تاریخی ما وجود داشته است. نتیجتا با توجه به منابع محدود آب در کشور، تقسیم آب و نقش آن همواره سهمی تعیین کننده داشته و از مسائل اقتصادی و اجتماعی-سیاسی بوده است. مالکیت و حقابه ها حقوقی خاص در مساله آب بوجود می آورده است. اما به دلیل پیچیدگی این نوع مالکیت در بسیاری از مناطق در حل مساله آب با دشواری و ناتوانی مواجه بوده اند. در چنین مواردی شیوه های سنتی ابداعی پیشینیان توسط برجسته ترین دانشمندان زمان در مورد نحوه تقسیم آب و سهم حقابه بران منطبق بر مناسبات اجتماعی و اقتصادی طبیعی هر محل کلید حل اینگونه معضلات بوده است و بسیاری از آنها سال ها و حتی در مواردی قرن ها دوام یافته اند. از جمله نظامهای تقسیم آب در کشور می توان به روش تقسیم آب در زاینده رود اصفهان مربوط به دوران صفویه و نظام تقسیم آب در سمنان اشاره نمود. در این مطالعه به نظام سنتی تقسیم آب وچگونگی اختصاص آب به حقابه بران در شهر سمنان پرداخته شده است. شیوه سنتی تقسیم آب در سمنان، از قرن ها پیش تا کنون رایج و مورد استفاده بوده است. اقلیم استان سمنان به لحاظ هوا شناسی گرم و خشک است و همواره مسائل مربوط به آب در این منطقه توام با حساسیت بالا و به ناچار با سخت گیری همراه بوده است. تقسیم آب به صورت سنتی توسط آب پخش کن بر روی رودخانه گلرودبار انجام می گردید و نهایتا پس از تقسیم آب رودخانه در محل پارا (آب پخش کن) توسط شش نهر اصلی به شش استخر که در حقیقت منابع اصلی آب کشاورزی در مناطق مختلف بوده است هدایت می گردید و از آنجا با توجه به حقابه هر فرد میزان کل سهم افراد در هر روز تعیین و تخصیص داده می شد

کلیدواژه ها:

روش سنتی ، تقسیم آب ، آب پخش کن ، نظام سنتی ، سمنان