بازه هور؛ قدیمی ترین گنبد جهان

بنای بازه هور قدیمیترین چهارطاقی ایران است که در دوره پادشاهی پارتیان که از 249 پیش از میلاد تا 226 میلادی برقرار بوده، و درمحدوده خراسان بزرگ مقر قوم پارت ساخته شده است. این چهارطاقی بنایی با نقشه مربع شکل دارد که سقف آن به شکل گنبد بر رویچهار پایه حمل می شود. آرتور اپهام پوپ معتقد است که این بنا دارای قدیمیترین گنبد در جهان است که بر روی پلان مربع ایجاد شده است.( (پوپ، 1365 ،ص 62 فرضاینکه اولین بار به ذهن ایرانیان رسیده است که بنایی با کالبد مربع را با پوششی نیم کروی بپوشانند اولین دلیل تحقیق در رابطه با بازه هور بود. چه شواهدی نشان از این دارد که ایده برقراری گنبد بر روی پلان مربع برای اولین بار در این گنبد خود را نمایانده است، سئوالیبود که باعث تهیه این نوشتار گردید و هدف اصلی از این پژوهشمعرفی هر چه بیشتر این بنا با ویژگی های بدعت گذاری در معماری ایران وجهان در ایران و در خارج از ایران بوده است. نوشتار حاضر تحقیقی کتابخانه ای است که از تکنگاری های مرکز اسناد و تحقیقات دانشکدهمعماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی نیز بهره گرفته است. همچنین نگارنده از نزدیک در بنا حضور داشته و از آن بازدید کرده و در فضای معماری داخل و خارج آن قرار گرفته است.در این نوشتار تلاش شده ضمن معرفی ویژگی های خاص معماری بنا، به طراحی ابتدایی گنبد چهارطاقی بازه هور و دیدگاه بنای نجومیبودن چهارطاقی بازه هور نیز تا حدامکان پرداخته شود. مقاله با معرفی بستر شکل گیری بنای بازه هور آغاز و در نهایت معرفی کننده ویژگیهای منحصر به فرد معماری و کالبد آن خواهد بود

کلیدواژه ها:

چهارطاقی ، گنبد ، پلان مربع ، گوشه سازی