بررسی سازه های تاریخی آبی (مطالعه موردی قنوات شهرستان های فردوس، گناباد، بشرویه و طبس)

سازه های تاریخی آبی و بویژه قنوات از دیرباز نقش مهمی در تامین آب مورد نیاز بخش های وسیعی از کشورمان داشته اند. در مناطقی که دسترسی به رودخانه های دائمی مقدور نیست و بیشتر جزو مناطق خشک و نیمه خشک می باشند، قنوات در طی صدها سال تنها راه و مطمئن ترین روش تامین نیاز آبی بود در مسیر قنوات و با توجه به نیازهای جوامع شهری و روستایی، سازه های تکمیلی قنات مانند کانالهای انتقال آب، آسیاب ها، آب انبارها، پایاب ها، حمام ها، باغ ها نیز ساخته شدند. رفته رفته با گسترش علوم و فنزون و دسترسی بشر به نیروی الکتریسیته، حفر بی رویه چاه های آب باعث تاراج سفره های آب زیرزمینی گردید. پیامدهای آن افت شدید سفره های آب بویژه در مناطخ خشک و نیمه خشک ، کاهش آبدهی و بایرشدن قنوات و مهاجرت روستائیان به شهرها بوده است. در این مقاله سعی شده است سازه های تاریخی آبی منطقه مورد مطالعه، شامل شهرستان های فردوس، گناباد، بشرویه و طبس بویژه قنوات مورد مطالعه قرار گیرد. برای این کار با مراجعه به ادارات آب منطقه ای، جهادکشاورزی و میراث فرهنگی شهرستان های فوق اطلاعات مورد نیاز جمع آوری گردید و با کارآماری بر روی داده های قنوات شامل شاخص های آبدهی ، طول رشته اصلی، عمق مادرچاه و سطح زیرکشت ارتباط آنها با یکدیگر مورد بررسی قرار گرفت و مشخص گردید که در تمام مناطق مورد مطالعه مقادیر طول رشته اصلی با آبدهی قنوات و عمق مادرچاه با آبدهی رابطه دارند.

کلیدواژه ها:

سازه های تاریخی آبی ، قنات ، سازه های تکمیلی قنات ، آبدهی ، طول رشته اصلی قنات ، عمق مادرچاه