عبدالرسول تلوری - عضو هیات علمی و دانشیار پژوهشی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری
علی سیف - کارشناس ارشد آبخیزداری

برآورد بده اوج لحظه ای سیلاب در مناطق بدون آمار و یا با آمار ناقص یکی از مسائل مهم در طراحی سازه های آبی، مدیریت منابع آب، آبخیزداری و حفاظت خاک بخصوص در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد این مسئله سبب شده است که بسیاری از طرحهای اجرا شده در زمینه های فوق الذکر با مشکلات عدیده ای مواجه شوند. بدین منظور استفاده از روشهای که بتوان با استفاده از امار های ناقص موجود در هر منطقه برآورد دقیق تری را انجامداد همواهر مورد توجه بوده است. اگرچه روش سیل شاخص از جمله روش های مرسوم تحلیل منطقه ای سیلاب دربرآورد دبی اوج می باشد اما یکی از روشهایی که اخیرا در تحلیل منطقه ای سیلاب موجود اعم از آمار کامل و یا ناقص استفاده میگردد. این روش در ماقع یک نوع روش سال – ایستگاه است که مدلهایی را برای برآورد دبی اوج لحظه ای ارایه می کند. در اینروش نیازی به بازسازی آمار در ایستگاه های ناقص نمی باشد. روش ترکیبی داده ها در کنار روشهای سیل شاخص ورگرسیون چند متغیره در زیر حوضه های رودخانه های کر، سیوند، شور، دالکی و مند مورد بررسی قرار گرفت. برای حوضه های کر، سیوند، شاپور، دالکی، مند و ساحلی دو روش سیل شاحص و رگرسیون چند متغیره همراه با روش ترکیبی داده ها مورد استفاده قرار گرفت. در زیر حوضه های تحت بررسی با استفاده از اطلاعات 34 ایستگاه هیدرومتری و ویژگی های فیزیگرافی آنها ابتدا بر روش آنالیز خوشه ای زیر حوضه های همگن انتخاب شد وسپس روش سیل شاخص یکبار برای کل منطقه و یکبار برای گروه های همگن بررسی و روابط مربوطه معرفی گردید. در مرحله بعد روش ترکیبی داده ها بر پایه طبقات مساحت حوضه ها بررسی شد. نتایج نشان داد که روابط بدست آمده از کاربرد روش ترکیبی داده ها برای دوره های بازگشت کوتاه مدت دقت بیشتری در مقایسه با دو روش دیگر داشته است. مقایسه نتایج دوروش دیگر با داده های مشاهده ای نیز مطلوب میابشد اما با توجه به دقت بیشتر این روش برای دوره های بازگشت کوتاه مدت و مسله کمبود و نقص آمار در مناطق خشک و نیمه خشک این روش اغلب برای طراحی عملیات آبخیزداری و کنترل سیل در حوضه هایی که نیاز به برآورد دبی اوج لحظه ای در دوره های بازگشت کوتاه مدت دارند، مفیدتر می باشد.

روشهای برآورد سیلاب ، روش ترکیبی داده ها ، روش هیبرید ، سیل شاخص ، رگرسیون چند متغیره