حمیدرضا فولادمند - دانشجوی کارشناسی ارشد بخش آبیاری - دانشگاه شیراز
علی رضا سپاس خواه - استادبخش آبیاری - دانشگاه شیراز

در اراضی با شیب مناسب می توان اقدام به کشت درختان مختلف به صورت دیم نمود، اما معمولا نفوذپذیری کم سطح خاک سبب ایجاد رواناب می شود. برای این منظور می توان با کاربرد روش های فنی، بخشی از آب باران را مهار کرده و در خاک ذخیره نمود و با کشت درختان مناسب مثل انگور، بادام، انجیر، پسته، انار، توت و … از منابع آب خاک استفاده بیشتری به عمل آورد. از بهترین روش های موجود، ایجاد یک حوضچه کوچک برای هر تک درخت می باشد و لذا آب باران در داخل هر حوضچه جمع آوری شده و با نفوذ در خاک درون هر حوضچه، در طول فصل رشد مورد استفاده گیاه قرار می گیرد. درصورت استفاده از این روش، بازده استفاده از آب باران بالا رفته وعملکرد و کیفیت محصول نیز افزایش می یابد. اندازه مساحت هر ریز حوضه به عواملی مانند عمق ریشه، قابلیت نگهداری آب در خاکف ضریب رواناب، مساحت اشغال شده هر تک درخت، مقدار باران سالانه و مقدار تبخیر تعرق گیاه در طول سال بستگی دارد. همچنین در اثر اعمال سیستم جمع آوری آب باران در ریز حوضه های کشت، مقدار رطوبت نگهداری شده در اعماق مختلف خاک در طول فصل رشد افزایش می یابد. برای تهیه مدل بیلان آب خاک، عمق خاک در ناحیه ریشه به قسمت های مختلف تقسیم شد و سپس با استفاده از معادلات حاکم بر خاک، از طریق بیلان آب خاک، عمق خاک در ناحیه ریشه به قسمت های مختلف تقسیم شد و سپس با استفاده از معادلات، خاکم بر آب خاک، از طریق بیلان آب خاک در لایه های مختلف، مقار رطوبت حجمی آب خاک در هر روز سال به وسیله مدل بدست آمد. برای استفاده از معادلات بیلان به پارامترهایی مانند مقدار بارندگی و رواناب روزانه و تبخیر تعرق واقعی گیاه نیاز می باشد. بنابراین رابطه بین بارندگی و رواناب در محل و پارامترهایی ازخاک، مانند مقادیر رطوبت حجمی در حد ظرفیت زراعی و نقطه پژمردگی دائم، تعیین گردید. برای محاسبه تبخیر تعرق واقعی گیاه نیز، از روش های مختلف محاسبه تبخیر تعرق بالقوه گیاه مرجع استفاده شد. نتایج مدل برای منطقه باجگاه در استان فارس، نشان داد که بین مقادیر تخمین زده شده و اندازه گیری شده رطوبت حجمی آب خاک در عمق 120 سانتیمتری و رطوبت خاک در عمق 120-0 سانتیمتری، هم خوانی خوبی وجود دارد. بنابراین از اینمدل برای طراحی سیستم جمع آوری آب باران در ریز حوضه های کشت استفاده نمود.

زیر حوضه های کشت ، اندازه مساحت زیر حوضه