محمدباقر رهنما - استادیار دانشگاه شهید باهنر کرمان بخش مهندسی آب
حمید رضایی مقدم - دانشجوی کارشناسی ارشد سازه های آبی دانشگاه شهید باهنر کرمان

محاسبه معادلات نفوذ آب در خاک یک منطقه، مدل سازی جریانات سطحی و زیر سطحی آن منطقه را آسانتر می سازد و با داشتن مدل مناسب در یک منطقه کار طراحی و ارزیابی پروژه های ابی با دقت بیشتر صورت می گیرد. به دلیل وابستگی ضرایب معادلات نفوذ به نوع خاک و شرایط سطحی زمین آزمایشات میدانی برای تعیین این ضرای امری ضروریست. سرعت نفوذ آب در خاک یکی از پارامترهای مهم در طراحی و اجرای پروژه های آبیاری، زهکشی، مدیریت منابع آب، حفاظت خاک، مطالعات هیدرولوژی و تغذیه مصنوعی می باشد. دراین مطالعه میزان نفوذ آب به داخل خاک به روش استوانه های مضاعف (دبل رینگ) در دشت قطار بنه از دشت های اطراف معدن سنگ آهن گل گهر سیرجان که در 55 کیلومتری جنوب غرب سیرجان قرار دارد بررسی گردید. منطقه مورد مطالعه دارای اقلیم گرم و خشک بامتوسط بارندگی سالیانه 187mm در کوهستان و 125mm در دشت ازجمله مناطقی است که ازمنابع آب زیر زمینی آن جهت مصارف مختلف در معدن گل گهر سیرجان استفاده میگردد. آزمایشات در 35 نقطه این دشت که حدود 2000 کیلومتر مربع وسعت دارد صورت گرفت نقاط به گونه ای انتخاب شدند که هر نقطه تقریبا نماینده محدوده ای از دشت مذکور می باشد (شرایط فیزیکی وسطحی خاک)، سپس داده های لازمو مختصات نقاط نیز با GPS برای بازبینی مجدد و مشخص کردن در نقشه ها برای هر نقطه برداشت شد. در مرحله بعد محاسبات لازم جهت تعیین ضرایب چهار مدل نفوذ آب درخاک (مدل سازمان حفاظت خاک آمریکا SCS ، مدل فیلیپ، مدل کوستیاکف و مدلکوستیاکف – لوییس) معادلات نفوذتجمعی، متوسط سرعت نفوذ و سرعت نفوذ لحظه ای برای خاک این منطقه انجام شد و پس از ارزیابی مدلها مشخص گردید که مدل فیلیپ بهترین ومناسب ترین مدل جهت برآورد نفوذ تجمعی و سرعت نفوذ درمنطقه می باشد که از نتایج حاصله در مدل سازی منابع آب زیر زمینی و سایر مطالعات استفاده می گردد. دلیل انتخاب مدل فیلیپ به عنوان مناسبترین مدل در این منطقه بالا بودن ضرایب همبستگی ، حداقل بودن واریانس داده ها و نزدیک بودن نتایج حاصل از این مدل به مقادیر واقعی (متوسط سرعت نفوذ و سرعت نفوذ لحظه ای) در این منطقه می باشد.

استوانه های مضاعف، نفوذ پذیری ، معدن گل گهر ، دشت قطار بنه ، معادلات نفوذ فیلیپ ، کوستیاکف ، مدل سازمان حفاظت خاک آمریکا SCS و کوستیاکف - لوییس