سیدمسعود سلیمان پور - کارشناس ارشد مهندسی منابع طبیعی - آبخیزداری
مجید صوفی - استادیار و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس
حسن احمدی - استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

فرسایش خندقی یکی از مهم ترین انواع فرسایش آبی است و به دلیل اتصال بالا دست آبخیزها به پائین دست و تسریع در زهکشی رطوبت خاک و آب زیر زمینی مناطق واقع در اطراف آنها نقش مهمی در انتقال آلاینده ها، کاهش تولید اراضی دیم و مراتع و به خطر افتادن امنیت غذ ا و افزایش خطر بیابانی شدن مناطق خشک دارد . این تحقیق در نظر دارد تا مشخص کند در چه اقلیم هایی و دارای چه ویژ گیهای مساحت و شیب، خندق های استان فارس گسترش بیشتری دارد . بدین منظور پانزده خندق معرف از هر اقلیم به روش دومارتن اصلاح شده انتخاب گردید و مساحت آبخ یز و شیب واقع در بالادست پیشانی خندق ها از طریق میدانی اندازه - گیری شد . رابطه بین مساحت آبخیز و شیب هر خندق از طریق نرم افزار Excell مشخص گردید . با استفاده از رابطه توانی نوع فرآیند غالب هیدرولوژیک در گسترش خندق ها تعیین گردید و با ضرایب منطقه ای تحقیقات ان جام شده در خارج از کشور مقایسه شد . نتایج این تحقیق نشان داد، با توجه به فرمول ارایه شده برای آستانه توپوگرافی، و مشخص شدن ضرایب منطقه ای، فرآیند رواناب سطحی در اقلیم های خشک بیابانی سرد ( نیریز ) و خشک بیابانی معتدل ( فداغ ) ، فرآیند غالب هیدرولوژیک موثر بر گسترش خندق ها است و در اقالیم خشک بیابانی گرم ( کنارتخته ) ، نیمه خشک معتدل ( میشان ) ، نیمه خشک سرد ( گورسپید ) و مدیترانهای معتدل ( دژکرد ) ، فرآیند رواناب زیرسطحی عامل هیدرولوژیک موثر در گسترش خندق ها می باشد . نتایج موید این نکته است که در بالغ بر پنجاه درصد از اقل یمهای دارای فرسایش خندقی استان فارس، فرآیند هیدرولوژیک زیر سطحی سبب گسترش خندقها و تولید رسوب شده است . لذا افزایش پوشش گیاهی در اطراف خندق ها می تواند از رواناب زیرسطحی و گسترش آن ها بکاهد .

فرسایش خندقی، آستانه توپوگرافی، اقلیم، مساحت آبخیز، رواناب سطحی، رواناب زیرسطحی