جلیل هلالی - دانشجوی دکتری هواشناسی کشاورزی، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
علی خلیلی - استاد دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی دانشگاه تهران، کرج، ایران
نوذر قهرمان - استادیار دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی دانشگاه تهران، کرج، ایران

در بین عناصر اقلیمی دما از اهمیت خاصی برخوردار است و به این دلیل بررسی تأثیراتی که دما در مقیاس های زمانی مختلف از جمله ساعتی بر رشد و نمو موجودات به ویژه گیاهان می گذارد ضروری می باشد. هدف این پژوهش بررسی و ارزیابی تأثیراقلیم، روش محاسبه نیاز حرارتی و آستانه های دمایی بر رشد و نمو گندم آبی پائیزه در دو نمونه اقلیمی ایران بود. به این منظور نیاز حرارتی گندم پائیزه د ر دو نمونه اقلیمی ایران (نوع اقلیم) با استفاده از داده های سه ساعتی و روزانه دما (روش محاسبه نیاز حرارتی) در 4 تیمار دمایی (آستانه های دمایی) به طور همزمان برآورد شد. معادله درجه روز پایه به دو روش حداکثر- حداقل و میانگین محاسبه گردید. ایستگاه های مورد مطالعه شامل داراب (اقلیم خشک گرم (A1.2 m4)) و پارس آباد (اقلیم نیمه خشک معتدل A2 m3)) بر اساس طبقه بندی اقلیمی دمارتن توسعه یافته بودند. روابط بین نیاز حرارتی حاصل از داده های سه ساعتی و روزانه در مراحل فنولوژی مختلف نیز ارائه گردید. نتایج به دست آمده در اقلیم نیمه خشک معتدل به دلیل اختلاف جزئی بین دمای حداقل و حداکثر آستانه های دمایی در مقایسه با اقلیم خشک گرم دقیق تر بودند. با افزایش دامنه دمای شبانه روزی، روش های محاسبه نیاز حرارتی واکنش متفاوتی دربرآورد درجه- روز رشد از خ ود نشان داد. از لحاظ مقایسه نیاز حرارتی مشخص گردید با پیشرفت مراحل فنولوژی نیاز حرارتی نیز افزایش خواهد یافت. آماره RMSE نشان داد خطای روش های محاسبه در مراحل رویشی در هر دو ایستگاه در روش میانگین کمتر بوده و در مراحل زایشی در روش حداقل- حداکثر کمتر خواهد بود. در کل دوره رشد در ه ر دو ایستگاه، روش میانگین کمترین خطا را داشته است. تأثیر اقلیم بر محاسبه درجه روز رشد معنی دار گردید و مشاهده شد که بر اساس اقلیم استفاده از چه روشی نتایج بهتری ارائه می دهد. بیش برآوردی و کم برآوردی مقادیر درجه- روز رشد در مراحل اولیه در روش میانگین کمتر و در مراحل بعدی در روش حداقل- حداکثر کمتر گردید.

درجه- روز رشد، روش حداقل- حداکثر، روش میانگین، فنولوژی، گندم پائیزه، ایران