جواد باغانی - عضو هیات علمی تحقیقات فنی و مهندسی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی

بر ای سازگاری با کم آبی در کشاورزی و تولید بیشتر برای جمعیت در حال افزایش کشور ، علاوه بر استفاده از مسائل بهزراعی و بهنژادی، راهکارهایی که من جر به صرفه جویی و کاهش تلفات آب شود، می تواند نقش مهمی در رسیدن به افزایش تولید با منابع آبی موجود ایفاء کند . بعضی از روش های آبیاری قدیمی با شرایط کم آبی کشور در تعادل می باشند، هرچند ممکن است دارای نقایصی نیز باشند ولی با توجه به دانش و فناوری های نو اصلا ح آنها امکانپذیر است . در همین راستا در مطالعات صحرایی که بر روی دو روش آبیاری سطحی و موضعی در استان خراسان رضوی انجام شده است ، بازده کاربرد آب آبیاری سطحی در مزارع کشاورزان در مرحله خاک آب و جوانه زدن بذر ممکن است حتی به حدود 10 درصد و در آبیاری اواسط و اواخر دوره رشد که عمق ریشه زیاد شده است، به 90 درصد نیز بالغ گردد . میانگین بازده کاربرد آب آبیاری در زراعت های گندم و پنبه که بیشترین اندازه گیری انجام شده بود، بترتیب 58 و 36/5 درصد بود ه است . با تغییر سیستم آبیاری سطحی به آبیاری قطره ای در مزارع تعدای از کشاورزان، بیشترین و کمترین درصد افزایش عملکرد محصول را، بترتیب سیب زمینی با %21 و چغندر قند با %9 داشتند . بیشترین کاهش آب مصرفی در زراعت های ذرت علوفه ای با %49 و کمترین مقدار آن در مزارع سیب زمینی با %34 اتفاق افتاده است . کارآیی مصرف آب آبیاری در ذرت علوف ه ای %116 افزایش یافته بود و زراعت های گوجه فرنگی، چغندر قند و سیب زمینی بترتیب با %98 ، %92 و %83 در مراحل بعدی قرار گرفته بودند . در مجموع در تمام مزارع مورد مطالعه، میانگین آب مصرفی در زراعت های چغندرقند، ذرت علوفه ای، گوجه فرنگی و سیب زمینی بین 33/9 تا 44/1 درصد کاهش داشته است و مقدار عملکرد وزنی در چهار محصول مذکور بین 9/2 تا 21/1 درصد و کار آیی مصرف آب آبیاری، بین 83/2 و 116/3 درصد ( حدود 2 برابر ) افزایش پیدا کرده بود . در این نوشتار ضمن مقایسه اقتصادی روش های آبیاری سطحی و قطره ای در زراعت های ردیفی به ارائه راهکارهای اجرایی صرفه جویی در آب مصرفی در بخش کشاورزی به منظور افزایش تولید و سازگاری با منابع محدود آب کشور پرداخته شده است .

آبیاری ، قطره ای، سطحی، عملکرد، آب مصرفی