شهناز دانش - استادیار دانشکده منابع طبیعی فردوسی مشهد
سعیدرضا خداشناس - استادیار گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی فردوسی مشهد
مصطفی خیامی - دانشجوی کارشناسی ارشد سازه های آبی دانشکده کشاورزی فردوسی مشهد

آب دریاچه ها و مخازن سدها در مناطق معتدله، در برخی از فصول سال مانند تابستان و زمستان، در اثر تغییرات شرایط اقلیمی ، دچار لایه بندی حرارتی می شود . حال آنکه در فصول پاییز و بهار آب این منابع دستخوش اختلاط می گردد . پدیده لایه بندی و اختلاط می تواند پارامترهای کیفی آب را در طول سال در ترازهای مختلف آبگیری شدیداً تحت الشعاع قرار دهند . لذا آگاهی از چگونگی تغییرات کیفیت آب در دوره های مختلف سال، می تواند کمک موثری را در انتخاب بهترین تراز آبگیری و در نتیجه مدیریت کیفی آب بنماید . در این مطالعه با استفاده از مدل هیدرودینامیکی یک بعدی DYRESM ، لایه بندی کیفی آب سد طرق واقع در استان خراسان رضوی به لحاظ حرارتی و شوری در طی یک دوره 2 ساله شبیه سازی شده و مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت . نتایج حاصله نشان دادند که لایه بندی حرارتی در مخزن مذکور از اواسط فصل بهار ت دریجاً شروع شده و در اواسط فصل تابستان کامل می گردد . در اثر این لایه بندی حرارتی که تا آخر تابستان ادامه می یابد، حداکثر اختلاف دما بین پایین ترین تراز و بالاترین تراز 12 درجه سانتیگراد می باشد که این امر از نظر تغییر در خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آب بسیار حائز اهمیت است . در مورد شوری ) ) TDS ، اگر چه میزان آن در لایه های مختلف آب مخزن تفاوتی را نشان دادند ولی این تفاوت قابل توجه نبوده و معادل 40 میلیگرم در لیتر می باشد . بر اساس نتایج حاصله از مدل، بهترین لایه آبگیری در دوره های گرم سال ، در تراز 29 متری از کف و بدترین لایه ها از نظر کیفی، تراز سطحی و پایین ترین تراز است . در فصلهای پاییز و زمستان لایه بندی حرارتی تشکیل نشده و اختلاط کامل در مخزن انجام می گیرد . در این فصول میانگین دمای آب مخزن به ترتیب 12 تا 16 درجه ساتیگراد می باشد . در این دوره ها بدلیل اینکه کیفیت آب مخزن در تمام عمق یکنواخت است، انتخاب تراز آبگیری اهمیت چندانی نداشته و آبگیری از مخزن سد می تواند از هر ترازی انجام پذیرد .

کیفیت آب، لایه بندی حرارتی آب در مخازن ، مدل 1 DYRESM ، آبگیری از مخازن سد