حمید توانا - دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی دانشگاه زابل
محمود صبوحی - استادیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه زابل

آب یکی از مهمترین عوامل تولید محصولات کشاورزی است و ایران کشور نیمه خشک است، کمبود آب کشاورزی و کمی راندمان آبیاری ضرورت تحقیق در زمینه کم آبیاری را فراهم می نماید . با بهره برداری بیش از حد از سفره های آب زیرزمینی بخصوص در مناطق خشک و نیمه خشک، آثار جانبی منفی بوجود می آید که مشکلات زیادی به دنبال دارد . به خاطر پایین رفتن آب های زیرزمینی هم چاه های نیمه عمیق به چاه عمیق تبدیل شده اند و بعضی از قنات ها خشک شده اند . هدف از مطالعه حاضر، شناسایی عوامل ایجاد این آثار جانبی منفی و راهکارهای جایگزین، برای کاهش آن در مزارع کشاورزی استان فارس می باشد . نتایج نشان داد با کم کردن بازده آب چاههای آبیاری از طریق ایجاد محدودیت در مجوز احداث چاه، بخصوص چاههای با بازدهی بالا، این آثارجانبی منفی کاهش می یابد . احداث چاه در جایی از مزرعه که حداقل فاصله را نسبت به حدود زمین زراعی داشته باشد، از مصرف بیش از حد آب و در نتیجه ایجاد آثار جانبی منفی جلوگیری می کند . نتایج همچنین نشان داد که با افزایش قیمت آب نمی توان به هدف کاهش مصرف آب دست یافت و هزینه استحصال آب تاثیر چندانی بر بازده خالص مزرعه و در نتیجه دسترسی اقتصادی به منابع آب زیرزمینی ندارد اما می توان با افزایش در نیروی کار در مزرعه و کاهش آب مصرفی، افت بازده خالص مزرعه ناشی از کاهش مصرف آب را جبران کرد .

آثار جانبی، منابع آب زیرزمینی، دسترسی فیزیکی، دسترسی اقتصادی، هزینه استهلاک