محمد جواد روستا

خاک منبع اصلی تامین عناصرکم مصرف مورد نیاز بدن می‏باشد که از طریق گیاهان و حیوانات به بدن ما می‏رسد. از نظر بیولوژیکی، عناصرکم مصرف، فعالترین عناصر بشمار می‏روند. با این وجود، شناسایی و درک روابط میان خاک و سلامت انسان، منحصراً موضوع مورد مطالعه ژئوشیمیست‏ها، دانشمندان علوم پزشکی و متخصصین همه‏گیر شناسی (اپیدمیولوژیست‏ها) بوده و دانشمندان خاکشناسی نقش اندکی در این مطالعات داشته‏اند. خاک می‏تواند از چند طریق سلامتی انسان را تهدید نماید. خاک ممکن است از طریق فروبردن، استنشاق کردن و یا از طریق زخمها وارد بدن شده و باعث ایجاد امراض مختلف شود. عناصری که از خاک وارد زنجیره غذایی (گیاهان و حیوانات) می‏شوند، می‏توانند وارد چرخه‏غذایی محیطهای آبی هم بشوند. بعضی از اثرات خاک بر سلامتی انسان ناشی از شرایط طبیعی است و بعضی از این اثرات هم بدلیل فعالیتهای بشری بخصوص فعالیتهایی که منجر به آلودگی می‏شوند تشدید می‏گردند. با توجه به تاثیر عناصر سنگین موجود در خاک بر سلامتی انسان، در این نوشتار، تاثیر عناصری مانند ارسنیک، کادمیم، سرب و تالیم بر سلامتی انسان مورد بررسی قرار می گیرد. وقتی ارسنیک از طریق استنشاق وارد ریه شود باعث افزایش سرطان ریه می‏شود ولی وقتی بلعیده شود باعث سرطان پوست، ریه، مثانه، کلیه و کبد می‏شود. کادمیم به عنوان یک ماده با پتانسیل سرطان‏زایی طبقه‏بندی می‏شود و به‏نظر می‏رسد عامل اثر گذار در ایجاد بیماریهای قلبی و فشارخون باشد. همچنین، به‏نظر می‏رسد اثر اصلی سرب در بزرگسالان ایجاد فشار خون باشد. سرب ناهنجاریهای متابولیکی و نقایص عصبی - فیزیکی در کودکان را باعث شده و سیستم خونی و کلیوی را تحت تاثیر قرار می‏دهد. بیماریهایی مانند افسردگی، بی‏خوابی و ناهنجاریهای مختلف عصبی را به زیادی تالیم موجود در خاک نسبت داده اند.

خاک، عناصر سنگین، سلامتی انسان