افشین تکدستان - عضو هیات علمی دانشگاه جندی شاپور اهواز و دانشجوی دکترای تخصصی مهندسی ع
نعمت الله جعفرزاده - عضو هیات علمی گروه مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پز
طیبه رئیسی - دانشجوی کارشناسی مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزش

در کشور ما تنها 8 درصد پسماندهای شهری بازیافت ،کمپوست و استفاده مجدد میشوند در حالیکه 92 درصد مواد زائد دفن میشوند که از این روش مدیریتی مواد زائـد جامـد، حـدود 25 درصـد دفـن اصـولی و تقریبـا بهداشـتی اسـت و مـابقی بـشکل غیربهداشتی دفن و تلنبار می باشند . بنابراین لزوم بهینه سازی برخی از مراکز دفن غیر بهداشتی کشور و رسـاندن سـطح فعلـی آن به سطح قابل قبول بین المللی از یک سو و جامع پوشی به اهداف حفظ سلامت عمـوم و محـیط زیـست از سـوی دیگـر از طریق کنترل شیرابه و گازهای محل دفن ایجاد می گردد . در اغلب زمینهای دفن ،شیرابه از تجزیه مواد آلی ویا از منـابع خـارجی مثـل زهکـش آبهـای سـطحی ،آب بـاران ،آبهـای زیرزمینی که وارد موادزائد میشوند، بوجود می آید که حاوی مواد محلول ومعلق ازجنس آلـی ومعـدنی مـی باشـد . میـزان تولیـد شیرابه در محل دفن بستگی مستقیم به رابطه موازنه آب در سلول دفـن دارد کـه توسـط روش موازنـه آب ) (WBM و مـدل HELP محاسبه میشود طراحی سیتم جمع آوری شیراب ه بستگی به نوع بستر موردنیاز ، کانال جمـع آوری و زهکـشی شـیرابه ، جانمـایی و طراحـی امکانات هدایت ، جمع آوری و تصفیه مناسب شیرابه دارد . نوع بستر انتخابی بستگی به گستردگی محـل دفـن ،نـوع مـواد زائـد ، مسائل و ضروریات زیست محیطی و نیز زمین شناسی و هیدرولوژی منطقه دارد . طراحی بستر برای حداقل کردن نفوذ شیرابه بـه داخل خاکهای زیر سطحی و حذف آلودگی آب زیرزمینی انجام میشود . بسته به نوع موادزائد از سیـستم بـستر تـک مرحلـه ای ( برای دفن پسماندهای غیر خطرناک و غیرواکنش دهنده و غیر قابل تجزیه بیولوژیکی و از سیستم بـستر مرکـب تـک SLS) مرحله ای ) SCLS) برای دفن زباله های شهری و از سیستم مرکب دو مرحله ای ) DCLS) برای دفن پسماندهی خطرناک صنعتی وبیمارستانی استفاده میشود . بستر ممکن است خاک رس متراکم ، لایـه ژئـو تکـستایل ، HDPE و لایـه زهکـش بـا ضخامت مشخص باشد که هریک از لایه ها نقش ویژه ای را ای فا می کنند . از طرفی برای هدایت شیرابه در تـه محـل دفـن از یک سری تراسهای شیب دار با شیب 1 تا 5 درصد و کانالهای زهکش با شیب 0,5 تا 1,5 درصد استفاده میشود . از روشهای مختلفی همچون کمینه سـازی شـیرابه ) Leachate Minimization) ،تبخیـر شـیرابه، گـردش مجـدد شیرابه به سلول دفن ( تصفیه در جا ) ،تصفیه شیرابه به روشهای مختلف فیزیکوشیمیاییو بیولوژیکی و تخلیـه شـیرابه بـه داخـل سیستم های جمع آوری فاضلاب مطابق با استاندارد تخلیه شیرابه استفاده میشود .هدف از ارائه این مقاله روشهای مختلف ساماندهی و مدیریت جمع آوری ، تصفیه و استفا ده مجدداز شیرابه جهت دفن انـواع مختلف پسماندهای بیخطر ، شهری ، صنعتی و خطرناک می باشد .

پسماند ، بیوراکتور دفن بهداشتی، کنترل شیرابه ، تصفیه شیرابه