محمدعلی عبدلی - استاد دانشکده محیط زیست –گروه مهندسی محیط زیست دانشگاه تهران
افشین تکدستان - عضو هیات علمی دانشگاه جندی شاپور اهواز و دانشجوی دکترای تخصصی مهندسی ع
طیبه رئیسی - دانشجوی کارشناسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز

در کشور ما تنها 8 درصد پسماندهای شهری بازیافت ،کمپوست و استفاده مجدد میشوند در حالیکه 92 درصد مواد زائد دفن میشوند که از این روش مدیریتی مواد زائد جامد، حدود 25 درصد دفن اصولی و تقریبا بهداشتی است و مابقی بشکل غیربهداشتی دفن و تلنبار مواد زائد می باشند. بنابراین لزوم بهینه سازی برخی از مراکز دفن غیر بهداشتی کشور و رساندن سطح فعلی آن به سطح قابل قبول بین المللی از یک سو و جامع پوشی به اهداف حفظ سلامت عموم و محیط زیست از سوی دیگر از طریق انتخاب مناسب محل دفن ایجاد می گردد. مهندسی دفن بهداشتی یکی از شیوه های رایج و کنترل شده دفع پسماند های شهری ، صنعتی و حتی خطرناک محسوب میشود. مدیریت عملیات یک محل دفن بهداشتی شامل مکان یابی مناسب محل دفن ، آماده سازی محل دفن و عملیات اجرایی و مهندسی در محل دفن می باشد. اولین گام در طراحی محل دفن ،انتخاب محل مناسب است . درمکانیابی محل دفن بایستی به عواملی همچون توپوگرافی و زمین شناسی محل ، هیدرولوژی منطقه ، شرایط اقلیمی ، سطح زمین مورد نیاز ،خاک پوششی ، سطح آب زیرزمینی ، موقعیت زمین نسبت به توسعه شهر ، خصوصیات زباله دفنی ، کاربری زمینهای مجاور ،فاصله آبهای سطحی از محل دفن ،قیمت زمین و طول عمر جایگاه دفن و.... توجه داشت . در انتخاب و ارزیابی محل دفن مواد زائد جامد از معیارهایو شاخص های همچون الکنو(Oleckno ) ، دراستیک(Drastic ) ، وروش سازمان حفاظت محیط زیست(USEPA ) استفاده میشود وپس از امتیاز و وزن هر معیار رد و قبول مکان دفن مشخص میشود. امروزه دفن بهداشتی پسماندها با توجه به بالا رفتن سطح استانداردهای زیست محیطی و بهداشتی به فرایندی مطلوب بنام بیوراکتور دفن پایدار مبدل گردیده که در روند طراحی آن کلیه ملاحضات فنی ،اقتصادی ، اجتمایی ، زیست محیطی و بهداشتی بگونه مطلوب ملحوظ گردیده است. از مزایای بیوراکتور دفن پایدار ، کنترل استحصال گازهای حاصل از مراکز دفن ( LFG) و جلوگیری از انتشار گاز های گلخانه ای به اتمسفر ، امکان استحصال انرژی جهت مصارف خانگی ، صنعتی( دیگهای بخار و میکرو توربین ها) و سوخت اتومبیل ، بالابردن سرعت تجزیه بیولوژیکی در بیوراکتور دفن و تصفیه شیرابه در جا ، امکان استفاده مجدداز فضا جهت دفن مجدد پسماندها، امکان استفاده از زائدات دفن شده بعنوان کود پس از پایان فرایند تثبیت ،بازیافت و استفاده مجدد از اجزاء قابل بازیافت پسماندها ( بازیافت در مقصد ) و در نهایت بهبود شاخص های زیست محیطی و بهداشتی و کاهش اثرات نامطلوب زیست محیطی می باشد. هدف از ارائه این مقاله سهم دفن بهداشتی و غیر بهداشتی در مدیریت مواد زائد جامد کشور ، انتخاب محل مناسب دفن مواد زائد جامد توسط معیارها ی الکنو(Oleckno ) ، دراستیک(Drastic ) ، وروش سازمان حفاظت محیط زیست(USEPA ) ، معرفی بیوراکتور دفن پایدار و اصول طراحی آن در ساماندهی و مدیریت صحیح مواد زائد شهری ،صنعتی و خطرناک می باشد.

پسماند ،انتخاب محل دفن ،شیرابه ،بیوراکتور دفن پایدار