قاسم ذوالفقاری - گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی نور، دانشگاه تربیت
فرشید قربانی - گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی نور، دانشگاه تربیت
نصراله احمدی فرد - گروه شیلات، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی نور، دانشگاه تربیت مدرس
زهرا شکری - دانش آموخته مهندسی صنایع غذایی، دانشگاه صنعتی اصفهان

تحقیق حاضر، در زمستان 1384، به منظور تعیین غلظت جیوه در بافت خوراکی (عضله) و بافتهای غیر خوراکی (امعاء و احشاء، کلیه و گناد) ماهی شاه کولی (Chalcalburnus chalcalburnus) تالاب انزلی انجام گرفت. اهداف مورد نظر مقایسه مقادیر غلظت جیوه موجود با حد مجاز استاندارهای جهانی و همچنین بررسی تاثیر 4 عامل طول استاندارد، وزن، سن و جنسیت بر میزان تجمع این فلزات در بافتهای ماهی می باشد. بافتهای عضله، امعاء و احشاء، گناد و کلیه در23 نمونه صید شده به صورت تصادفی، پس از انجام زیست سنجی (طول کل: 32/20 سانتیمتر، طول چنگالی: 18/62 سانتیمتر، طول استاندارد: 17/32 سانتیمتر، وزن: 21/66 گرم)، تفکیک گردیدند. جهت تعین غلظت جیوه کل از روشAdvanced Mercury Analyzer, 254 LECO روش استاندارد شمارهD-6722 استفاده شد. میانگین غلظت جیوه در عضله، امعاء و احشاء، گناد و کلیه به ترتیب 70/73، 119/71، 158/69 و 13/189 بر حسب ppbوزن خشک بود. نتایج نشان داد که هیچگونه تفاوت معنی داری بین متغیر مستقل سن و متغیر وابسته میزان جیوه در بافتهای مورد بررسی وجود ندارد (برای عضله0/26=p، برای امعاء و احشاء 0/15=p، برای کلیه 0/39=p و برای گناد0/30=p). همچنین بین متغیر های مستقل جنس و طول با متغیر وابسته غلظت جیوه رابطه معنی داری مشاهده نشد. بعلاوه بین میزان جیوه در بافتهای عضله، کلیه و گناد و وزن تفاوت معنی داری وجود نداشت (برای عضله0/23=p، برای کلیه0/130=p و برای گناد0/72) اما بین متغیر وزن و میزان جیوه در بافت امعاء و احشاء تفاوت معنی داری در سطح 95% وجود داشت (0/30=p). مقایسه ای بین میزان جیوه عضله (ppb 70/73) باحد آستانه (Threshold Level) تعیین شده توسط WHO، FAO و FDA صورت گرفت. جیوه موجود در عضله از سطح آستانهWHO (ppb500)، FAO (ppb500) و FDA ( ppb1000) کمتر بود.

جیوه کل، Chalcalburnus chalcalburnus ، تالاب انزلی، ایران