حسین قریشی
محسن اسکندری
اشرف حیدری

در این مقاله ، روشهای تحقیق و نتایج مربوط به سنجش میزان آلودگی خاک و آب زیرزمینی به مواد هیدروکربنی در منطقه تأسیسات ری مورد بررسی قرار می گیرد. هدف اصلی از این بررسی مشخص شدن وجود آلودگی نفتی در منطقه تأسیسات ری می باشد. شناخت مؤلفه های آلودگی جهت تعیین نوع ، محدوده آلودگی وشناسایی منابع زایش ، نرخ پیشرفت آلودگی در سطح آب و تخمین میزان آلودگی با توجه به نتایج و اطلاعات بدست آمده از اهداف مهم این بررسی می باشد. از جمله فعالیتهایی که قبل از هر اقدامی صورت گرفته است، بررسی و شناخت شرایط عمومی منطقه و بدست آوردن اطلاعات در رابطه با سایت مورد ارزیابی می باشد. در این بررسی فاکتورهایی نظیر پخش دانسیته گازهای فرار ( VOC ) در عمق 4 متری خاک، تعیین میزان آلودگی در واحد جرم خاک و نوع آلودگی در نمونه های خاک، سنجش تغییرات آب زیرزمینی، ضخامت لایه روغن آزاد در چاهها ، آزمایشات مکانیک خاک و میزان نفوذپذیری خاک از موارد بسیار مهم در شناسایی نوع آلودگی ، دامنه و پلوم (وسعت) آلودگی می باشد . اطلاعات عمومی منطقه از سال 2003 در محدوده پالایشگاه تهران و در سال 2005 در تأسیسات صنعتی ری جمع آوری گردید. این تأسیسات در منتهی الیه جنوب شهر تهران به وسعت 320 هکتار واقع شده است .اختلاف ارتفاع در نواحی مختلف پالایشگاه حداکثر به 7 متر می رسد. میانگین ارتفاع این ناحیه از سطح دریا هم تقریباً 1030 متر می باشد. شایان ذکر است در ناحیه ری سفره آرتزین بطور جزیی و سفره های غیرآرتزین تقریباً در همه قسمتها قابل مشاهده است. بر همین اساس سطح آب زیرزمینی در ابتدای بهار بالا و در ابتدای پاییز به هنگام افزایش مصرف و برداشت آب به حداقل می رسد. لایه های خاک هم در جهت شمالی – جنوبی و شرقی – غربی در داخل پالایشگاه تقریباً به شکل یکنواخت از خاک رسی تشکیل شده اند. بخز بخش اندکی که شامل سیلت شنی می باشند. همچنین در این منطقه بیش از 200 مخزن ذخیره به ظرفیت 500/000 تا 40/000/000 لیتر و 17 خط لوله زیرزمینی پرفشار جهت انتقال فرآورده های پالایشی قرار گرفته است . در این بررسی با حفر چاههای گمانه Gas Sampling Hole به تعداد (766GSH) مورد و چاههایSampling Hole Soil به تعداد ( 202SSH) و چاههای نمایشگر جهت ارزیابی تغییرات سطح آب زیرزمینی تعداد 15 چاه ( 15MW ) و چاههای Core boring جهت ارزیابی خواص مکانیک خاک به تعداد 5 مورد در سطح منطقه تأسیسات ری ، اطلاعات مورد نیاز در خصوص گسترش آلودگی در سطحوح افقی و عمودی مورد شناسایی قرار گرفته است.طرح جانمایی آرایش چاههای گمانه GSH و SSH در کل منطقه با توجه به مقیاس آلودگی در چند فاز اجرا گردیده است. همچنین در این بررسی روشهای ژئوشیمی مختلفی مورد ارزیابی قرار گرفته است. با تعیین مورفولوژی آلودگی نفتی ، نوع آلودگی و برش های گوناگون فرآورده های پالایش تعیین گردید است .