نیکو نیکبخت
علی اکبر صفری سنجانی

میزان کل روی در خاک 120میلی گرم بر کیلوگرم می‌باشد و مقادیر بالاتر از این حد نشان دهنده آلودگی خاک با روی است. روی در خاک به ریخت های گوناگونی وجود دارد که بر پایه کاهش توان جابجایی و گیاه فراهمی به ترتیب زیر هستند: 1)محلول در خاک، 2) قابل تبادل، 3) کلات شده، کمپلکس شده یا جذب شده توسط لیگاند های آلی، 3) پیوسته با کانیهای رسی، اکسیدها، کربنات‌ها و فسفاتها و 4) روی موجود در ساختار کانی‌های اولیه. از آنجایی که در برخی از بررسی ها گاهی خاک را سترون می کنند، این پژوهش با هدف شناخت پیامد سترون سازی بر ریخت های 1گوناگون روی در خاک انجام شد. از لایه 15-0 سانتی متری خاک پیرامون معدن سرب آهنگران واقع در کنار جاده اراک-ملایر در سه تکرار نمونه برداری و به آزمایشگاه آورده شد. بخشی از هر خاک در درون اتوکلاو با دمای 121 درجه سانتی گراد و زمان 30 دقیقه سترون شد و سپس ریخت های گوناگون عنصر روی در آنها در مقایسه با خاک های سترون نشده بررسی گردید. سترون کردن بر میزان روی تبادلی، آلی و کربناتی خاک پیامد منفی داشته و میزان آن را کاهش داده است. این کاهش برای ریخت های آلی و کربناتی آن بیشتر است. در برابر آن سترون سازی خاک بر ریخت باقیمانده روی در خاک پیامد مثبت داشته است. اگر چه آزمون آماری مقایسه میانگین ها نشان داد که کاهش ریخت های آلی و کربناتی و افزایش ریخت باقیمانده روی در خاک سترون شده در برابر خاک تیمار نشده از دیدگاه آماری در پایه 5 درصد چشمگیر است ولی به دلیل کم بودن تعداد تکرارها این موضوع جای بررسی بیشتر دارد. به هر گونه گرما دهی و سترون کردن خاک بر ریخت های گوناگون روی در خاک پیامدهای یکسانی ندارد.

روی، تبادلی، آلی، کربناتی، باقیمانده، بخشبندی، سترون کردن.