علی اکبر عظیمی - استادیار دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران
بهمن یارقلی - دانشجوی دکترای مهندسی محیط زیست دانشگاه تهران
اکبر باغوند - استادیار دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران

یکی از روشهای متداول برای برآورد و تعیین قابلیت دسترسی فلزات سنگین در گیاهان استفاده از اسیدهای معدنی و آلی ( اسید کلرریدریک، اسید نیتریک، اسیدهای سیتریک، تارتاریک و مالئیک ) و نیز ترکیبات کلیت کننده ای نظیر ) EDTA اتیلن دی آمین تترا استیک اسید ) می باشد . این تحقیق با هدف بررسی تاثیر افزودن EDTA به آب آبیاری بر میزان جذب فلز کادمیوم از محیط ریشه و تجمع آن در اندامهای مختلف پنج گونه صیفی رایج در ایران، بصورت یک طرح آزمایشی فاکتوریل در قالب بلوک های کاملاً تصادفی در پنج تیمار و سه تکرار به اجراء در آمده است . تیمارها شامل غلظت کادمیوم خاک در چهار سطح ( تیمارشاهد بدون افزودن کادمیوم، خاک با غلظت 50 میلی گرم بر کیلو گرم کادمیوم، خاک با غلظت 100 میلی گرم بر کیلو گرم کادمیوم، خاک با غلظت PPM 50 کادمیوم و 0/5 مولار EDTA در آب آبیاری ، خاک با غلظت PPM 100 کادمیوم و 0/5 مولار EDTA در آب آبیاری ) می باشد . خاک مورد استفاده از مزرعه چهارصد هکتاری موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر ( کرج ) انتخاب و بعد از دوبار الک کردن با مش 2 میلیمتر و افزودن نیترات کادمیوم (Cd(NO3)2) و اختلاط کامل تهیه شده است . برای کاشت کونه های مورد مط العه از گلدانهای پلاستکی استوانه ای به قطر 40 و ارتفاع 60 سانتیمتر استفاده شد . مقدار آب مورد نیاز با استفاده از روش پنمن مانتیث و لحاظ کردن ظریب رشد گیاهی (Kc) بر اساس پارامترهای هواشناسی ایستگاه مشگین آباد کرج محاسبه و با توجه به فصل و مراحل رشد گونه ها، بصورت یک تا دو روز در میان به محصولات داده شد . در پایان فصل زراعی از بخشهای مختلف گونه ها جهت سنجش مقدار کادمیوم نمونه برداری و آزمایش بعمل آمد . بر روی داده های حاصل از اندازه گیری برای صفات مورد بررسی، نخست آنالیز واریانس انجام گردیده و سپس میانگین های صف ات در سطوح فاکتورهای آزمایشی از طریق آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح یک درصد و پنج درصد مورد مقایسه آماری قرار گرفتند . جهت انجام محاسبات آماری و رسم نمودارها از نرم افزارهای SPSS و EXCEL استفاده شده است . نتایج نشان می دهد که میزان تجمع کادمیوم در گونه های مورد بررسی، نسبت مستقیم با غلظت کادمیوم محیط ریشه داشته و افزایش 0/5 مولار EDTA به آب آبیاری باعث افزایش در میزان تجمع کادمیوم در گونه های مورد مطالعه می گردد . این افزایش حداقل معادل 27 درصد در برگ وحداکثر معادل 122 درصد در میوه می باشد .

کادمیوم، EDTA ، خاک آلوده، فاضلاب، محصولات جالیزی