عمران بندپی
جواد ملکوتیخواه
شاهین محمدنژاد

حفظ و نگهداری محیط زیست و منابع طبیعی، یکی از مهمترین چالشهایی است که بشر در آستانه قرن بیست‌ویکم با آن مواجه است و این درحالی است که لزوم بهبود سطح استانداردهای زندگی در کشورهای در حال توسعه اهمیت خود را از دست نداده است. در این خصوص بخش صنعت و معدن به دلیل آنکه می‌تواند در بهبود استانداردهای زندگی نقش عمده‌ای داشته باشد و از طرفی می‌تواند آثار زیست محیطی مهمی نیز برجای گذارد، بسیار مورد توجه است. اکنون ثابت شده است که الگوهای توسعه صنعتی که در آنها ملاحظات زیست‌محیطی در نظر گرفته نشده است، الگوهایی ناپایدارند. در واقع در سطح ملی این تنها رشد اقتصادی نیست که باید مورد نظر قرار گیرد، بلکه چگونگی این رشد نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. به تجربه ثابت شده است که می‌توان با حفظ قابلیتهای محیط‌زیست به حرکت توسعه اقتصادی شتاب داد. به این الگوی خاص از توسعه، توسعه پایدار گفته می شود. ابزارهای مختلفی جهت نیل به توسعه پایدار شناخته شده و تعریف شده‌اند. یکی از اساسی‌ترین اصول توسعه پایدار، پیشگیری از تولید یا ایجاد آلودگی، بجای مدیریت و تصفیه یا خنثی سازی آن می‌باشد. در این راستا گسترش علم شیمی، بخصوص استفاده از قابلیتهای آن در راستای تولید مواد سازگارتر با محیط زیست از ابزارهای کارآمد و مفید جهت نیل به توسعه پایدار می‌باشد. در علم شیمی، انقلابی سبز در حال شکل‌گیری است که نه تنها پایداری محیط و سودبخشی را به ارمغان می‌آورد، بلکه از خطرات فاجعه‌های صنعتی تا حد بسیار زیادی می‌کاهد. تولید صنعتی اکثر محصولات بر اساس فعل و انفعالات شیمیایی صورت می‌پذیرد. در دهة گذشته بعضی شیمیدانان نگرش جدید خود را متوجه تولید محصولات بدون استفاده از مواد سمّی و بدون ایجاد پسماندهای خطرناک و سمّی نموده‌اند. اولین اصل شیمی سبز عدم ایجاد پسماندهای سمّی است تا بی ضرر کردن آنها پس از تولید. در این مقاله سعی شده است تا نقش و کاربرد شیمی سبز در جهت دستیابی به توسعه پایدار صنعتی و معدنی مورد بررسی قرار گیرد.

توسعه پایدار، شیمی سبز، محیط زیست، صنعت و معدن، آلودگی