منصور ستوده - معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای همدان
بهروز یعقوبی
سیده الهام عبدالصالحی

چاه آب شرب روستای عمان در شمال شرق شهر دمق و در مجاورت روستای عمان در تابستان سال 1389 با دستگاه روتاری به عمق 110 متر حفر گردید. آب درون این چاه بدلیل وجود گاز CO2 در فاصله زمانی منظم فوران می کند. این مقاله ضمن بررسی کامل و مبسوط زمین شناسی منطقه و لوگ چاه، به تشریح نمودارهای شولر، پایپر و ویلکوکس می پردازد و در نهایت نتیجه می شود که به لحاظ شرب، آب چاه مذکور در ردیف آبهای با کیفیت قابل قبول قرار دارد و از نظر کشاورزی در زمره آبهای شور و قابل استفاده قرار گرفته و در کلاس C3S1 واقع می گردد. اما باید به این نکته توجه داشت که آب مذکور بدلیل کاهش شدید PH ، اسیدی محسوب می شود و با توجه به اینکه اسیدی بودن از جمله موارد مؤثر در خوردگی تجهیزات چاه ها محسوب می شود، پیشنهاد می شود در صورت استفاده از این آب، بمنظور جلوگیری از خوردگی و فرسایش، یا تجهیزات چاه ها قیراندود گردد و یا از لوله ها و تجهیزات یو پی وی سی بجای تجهیزات آهنی استفاده گردد. همچنین در متن مقاله موقعیت زمین شناسی تشکیلات اطراف روستا، نتایج مطالعات هیدروژئولوژیک و هیدروشیمی شامل PH و EC و ... ارائه شده است. نتایج آزمایشات و تحقیقات نشان داد گاز محلول در چاه مذکور از نوع دی اکسید کربن است و وجود این گاز و تیپ بیکربنات کلسیک آب چاه که حاصل نتایج شیمیایی بوده بیانگر وجود تشکیلات آهکی کارستی در منطقه است که وجود همین آهک ها منشاء تولید گاز دی اکسید کربن است. در مورد علت فوران چاه مذکور میتوان بیان داشت که پس از آزاد شدن گاز دی اکسید کربن محلول در آب، حجم گاز مذکور افزایش داشته که در اثر این افزایش فشار، آب چاه بطور متناوب و با فاصله زمانی معین، تا ارتفاع چندین متر فوران می نماید. لازمه فوران، افزایش فشار گاز نسبت به فشار ستون آب فوقانی است که در نتیجه آب به بیرون رانده می شود. در ادامه با کاهش فشار گاز بتدریج از ارتفاع آب کاسته شده و فروکش می کند و این عمل بطور متناوب در فاصله زمانی مشخص رخ می دهد. لازم بذکر است با کاهش CO2 محلول از تاریخ 23/1/90 تا زمان تدوین این مقاله، گزارشی از فوران مذکور وجود نداشته است. بمنظور بررسی دقیق تر این موضوع، آب چشمه معدنی غینرجه و چاه شرب مجاور چاه مذکور، مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفت که نتایج حاصله در متن مقاله شرح داده شده است

عمان، دی اکسید کربن، خوردگی، فوران، چاه گازدار، آب سطحی و زیرزمینی