الهام اصغرزاده - دانشجوی کارشناسی ارشد فیزیک خاک
علی اکبر محبوبی
قاسم رحیمی
آزاده صفادوست

مهم ترین عامل آلودگی منابع آب در محل دفن مواد زائد جامد، شیرابه تولیدی از این مواد است که مخاطرات بهداشتی و زیست محیطی را برای انسان و جانوران ایجاد می کند. هدف از این پژوهش ارزیابی اثر ساختمان و بافت خاک بر حرکت فلزات سنگین در شرایط رطوبتی اشباع می باشد. در این پژوهش از طرح فاکتوریل با 2 فاکتور در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار استفاده شد. تیمارهای آزمایشی شامل بافت خاک ( لوم شنی و لوم رسی) و ساختمان خاک (دست خورده و دست نخورده) بودند. جهت برقراری جریان اشباع ماندگار، شدت جریانی معادل بیشترین ضریب آبگذری تیمارها، به ستون های خاک اعمال گردید. پس از برقراری جریان ماندگار حجمی از شیرابه زباله معادل 1 پوروالیوم که محتوی فلزات سنگین نیکل، مس، روی، کادمیوم و سرب بود به ستون های خاک اضافه شد، سپس آبشویی ستون ها تا 5 برابر حجم آب منفذی ادامه یافت. نمونه برداری از زه آب به فواصل 2/0 حجم آب منفذی انجام شد. نتایج بدست آمده از رسم منحنی های رخنه نشان داد که اختلاف معنی داری در حرکت فلزات سنگین در تیمار های آزمایشی وجود داشت. در ستون های خاک دست نخورده پیک منحنی رخنه سریع تر و بالاتر از ستون های خاک دست خورده مشاهده شد، که علت آن را می توان به حضور جریان ترجیحی در ستون های دست نخورده نسبت داد. در ستون های دست نخورده، با بافت لوم رسی خروج فلزات سریع تر بود، در حالی که در ستون های دست خورده، سرعت خروج فلزات در بافت لوم شنی بیشتر بود که نشان گر تأثیر مثبت رس در بهبود و توسعه ساختمان خاک و جذب بیشتر فلزات و غیر متحرک بودن آن ها در خاک های لوم رسی نسبت به خاک های لوم شنی می باشد.

فلزات سنگین، خاک دست خورده، جریان ترجیحی، منحنی رخنه، حجم آب منفذی