علی اکبر بیدختی - استادیار موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
فریده حبیبی - مربی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران

یکی از مشخصات توفانهای همرفتی شدید، ایجاد جریانهای خروجی است. این جریانها بسته به شدت توفان هنگام نزدیک شدن به زمین واگرا شده و جبهه های سردی را تشکیل می دهند که هنگام عبور از روی ایستگاه های هواشناسی باعث تغییرات مشخصی در پارامترهای هواشناختی می شود. یکی از این مشخصه ها افزایش سریع سرعت باد تا 40ms-1 است که می تواند از نظر پرواز هواپیما به دلیل ارتقای برشهای شدید قائم و افقی در سرعت باد خطر افرین باشد. همین طور این جریان باکاهش سریع دما، تبادل گرمایی و رطوبت در لایه مرزی را متاثر می کند. از مشخصه های دیگر جریان شبه گرانی جبهه ای، تغییر در جهت باد، افزایش فشار، رطوبت نسبی ورگبارهای دید توام با رعد و برق است. با مطالعه چندین جریان جبهه ای ناشی از توفانهای همرفتی درمنطقه تهران، مشخص می شود که اغلب این جریانها که در مرحله شتاب گرفتن هستند، از سمت شمال غرب وارد منطقه شده و تولید بادهای سطحی تا 35m/s به مدت نیم ساعت کرده و به صورت چندتایی که احتمالا ناشی از اثر کوهای شمال تهران روی جریان است ، ظاهر می شوند. اغلب آنها بعد از ظهر های ماههای بهار و اوایل تابستان (به دلیل مناسب بودن شرایط برای ایجاد توفانهای همرفتی) رخ می دهند. عمق جریانهای گرانی از 0/5 تا 2 کیلومتر متغیر است و هنگام عبور از منطقه شهری با ناهمواری های شدید، به دلیل اصطکاک شدید از شدت آنها کاسته می شود. سرعت جریان جبهه با مقدار محاسبه شده آن از معادله سرعت جریان گرانی، همخوانی دار. با توجه به این مطابقت، نمونه جریان بهینه جبهه سرد در آزمایشگاه شبیه سازی شده و برای مطالعه اثر توپوگرافی بر روی جریان، ناهمواری در مسیر جریان ایجاد شد. نتایج نشان میدهندکه توپوگرافی اثر انعکاس دهندگی بر روی جریان جبهه ای دارد.