علی اکبری بیدختی - دانشیار گروه فیزیک فضا، دانشگاه تهران - موسسه ژئوفیزیک - گروه فیزیک فضا
مینا معتمدی - کارشناس ارشد هواشناسی دانشگاه تهران - موسسه ژئوفیزیک - گروه فیزیک فضا

ساختار قائم جریان های فروشیب در هنگامی که لایة مرزی جو پایدار است در اغلب موارد همراه لایه های برشی است . مشاهدة جریان های پایدار روی سطح شیبدار ( مثل جریان های کوهستانی کوهدشت ) نشان دهندة ایجاد امواج بزرگ دامنه و کم فرکانس ( بلند پریود ) است . مشاهدات مشابهی از بادهای کوهستانی در دامنة کوه های شمال تهران نیز حاکی از وجود نوسان های بلند پریود ( حدود 40دقیقه ) است . همینطور با مراجعه به نیمرخ های قائم باد در این جریان ها ( که توسط یک دستگاه سودار به دست آمده ) وجود تغییرات قائم باد را به صورت لایه های برشی نشان می دهد . با توجه به پایداری جریان ( افزایش دمای پتانسیل با ارتفاع ) در جریان های شبانة گرانشی روی سطح شیبدار، انتشار امواج درونی با دامنة بلند در جهت عمود بر سطح شیبدار وجود دارد که در موارد مختلف نیز بررسی شده اند . در این مطالعه ما مدلی را پیشنهاد می کنیم که در آن ساختار مدی این امواج می توانند باعث لایه های برشی در این جریان ها شوند . مدل مذکور براساس مطالعة فیزیکی جریان های خروجی از پلوم ها در محیط با چینش چگالی است که امواج بلند پریود را حداقل در محیط های بستة آزمایشگاهی ایجاد می کنند . نمونه نوسانات این امواج حدود 50ثانیه مشاهده می شود . برمبنای مدل مذکور نمونه مقیاس های قائم لایة برشی تخمین زده می شود ( حدود 310متر ) که با مشاهدات همخوانی خوبی دارد . مونتی و همکاران ( ۲۰۰۲ ) این لایه ها را به جریان ها با چگالی متفاوت و منشأ متفاوت از شیب های مختلف نسبت داده اند . در این مقاله ابتدا مشاهداتی از نیمرخ جریان های پایدار فروشیب کوهستانی مربوط به شمال تهران بررسی و سپس برمبنای مدل مدی امواج درونی بلند پریود ساختار قائم مشاهده شده، مورد تحلیل قرار خواهد گرفت .

جریان فروشیب، امواج درونی، مدهای بهنجار