فریبا فهیم یحیایی - معاون دفتر توسعه علوم و فناوری- سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور

جهانی شدن مفهومی است که برای توضیح و تبیین تحولات جهان معاصر در ده‌های اخیر به کار گرفته می‌شود. صرف نظر از مباحثی که درباره علل موجود و هدف وغایت این تحولات ذکر می‌شود، به نظر می‌رسد درباره مشخصه‌های اساسی این تحولات اتفاق نظر وجود دارد. این تحولات عمدتاً شامل رشد سریع تجارت جهانی کالا و خدمات در قیاس با رشد تولید، رشد سریع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و افزایش سهم آن در سرمایه‌گذاری ناخالص داخلی، اهمیت روزافزون شرکت‌های فراملی، همگرایی قیمت‌های داخلی و خارجی، گسترش سازمان‌های تجاری و اقتصادی جهانی، گسترش فناوری اطلاعات، توزیع جهانی دانش، اطلاعات و تکنولوژی و گسترش حقوق مالکیت معنوی است. جهانی شدن شامل تمام ابعاد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و علمی است و تحقیق و توسعه را در کنار سایر موارد در بر می‌گیرد. بین جهانی شدن اقتصاد، فرهنگ و سیاست با جهانی شدن تحقیق و توسعه رابطه دو سویه‌ای برقرار است. جهانی شدن تحقیق و توسعه زمینه‌های مناسب برای تحقق شاخص‌های جهانی شدن را فراهم می‌آورد و تحقق شاخص‌های جهانی شدن به نوبه خود به جهانی شدن تحقیق و توسعه کمک می‌نماید. جامعه ایران نیز که حیات آن به علل و جلوه‌های گوناگون با رویدادهای اقتصادی، فرهنگی، علمی و سیاسی جهان پیوند خورده است نمی‌تواند در برابر پدیده جهانی شدن بی‌اعتنا باشد. جهانی شدن تحقیق و توسعه فرصت‌های مختلفی را برای جامعه علمی ایران فراهم می‌کند که شناسایی این فرصت‌ها به سیاستگذاری مناسب برای استفاده به موقع و درست از آنها می‌انجامد. این مقاله به منظور تبیین ابعاد جهانی شدن تحقیق و توسعه و فرصت‌هایی که برای جامعه علمی ایران فراهم می‌آورد و نیز ارایه راهکارهایی برای استفاده از فرصت‌های فوق نگاشته شده است.