سیامک باقری - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات شیلات ایران، پژوهشکده آبزی پروری آبهای دا
علیرضا میرزاجانی
حسین نگارستان

Mnemiopsis leidyi یکی از گونه های شانه دار ژله ای است و متعلق به شاخه Cteophora راسته Lobata می باشد این جانور توسط آب توازن کشتی از دریای سیاه به دریای خزر دراواخر دهه 1990 انتقال یافت. این گونه رقیب غذائی ماهیان زئوپلانکتون خوار محسوب می شود. شانه دار در دریای سیاه منجر به کاهش شدید جمعیت ماهیان پلاژیک و زئوپلانکتون گردید. در این بررسی نمونه برداری M.leidyi از پائیز 82 تا 83 در چهار خط مطالعاتی انزلی، خزر آباد، ترکمن و خلیج گرگان در اعماق 5، 10، 20 متر انجام گردید . میانگین سالانه زیتوده و فراوانی شانه دار در سواحل ایرانی دریای خزر 212/36±238/68 گرم در متر مربع و 2769±3096 عدد در متر مربع بود بیشترین فراوانی غذایی را زئوپلانکتون های Lamellibranchia , Copepoda داشتند، سایر زئوپلانکتونها با درصد اندکی در معده شانه داروجود داشتند. در فصل تابستان بیشینه فراوانی زئوپلانکتون یافت شده در معده شانه دار Acartia با میزان 77/98 درصد و کمینه فراوانی زئوپلانکتون در معده شانه دار P.polyphemoides با میزان فراوانی 0/37 درصد بوده است. فصل پائیز، بیشترین زئوپلانکتون یافت شده درمعده شانه دار Acartia با میزان 73/65 درصد و کمترین زئوپلانتکون Cyclopoida با میزان فراوانی 0/3 درصد بوده است. بررسی فراوانی زئوپلانکون خوردده شده توسط کیلکا نشان داد، Acartia با فراوانی بیش از 80 درصد، در فصول مختلف بیشتیرن حضور را در محتوی معده کیلکا داشته است. بررسی شدت تغذیه در کیلکا ماهیان بیانگر نامناسب بودن تغذیه آنهاست و بیشترین شدت تغذیه با میزان 220/95±314/67 مشاهده گردید. این بررسی برخی از خسارات وارده به دریای خزر را توسط شانه دار بیان کرده است. بواسطه مشکلات بوجودآمده در دریای خزر ، مطالعات جامع پیرامون شانه داران و راههای کنترل آن در قالب پروژه های ملی امری ضروری میباشد.

شانه دار، زئوپلانکتون، کیلکا، دریای خزر