محمد طهمورث - کارشناس ارشد آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
محمد جعفری - استاد گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
محسن نقیلو - کارشناس ارشد علوم مرتعداری، مرکز تحقیقات بین المللی بیابان، دانشگاه تهران

آب های زیرزمینی از منابع مهم بهره برداری در مناطق خشک و نیمه خشک هستند. بهره برداری بیش از اندازه و آلودگی به فاضلابهای کشاورزی و خانگی، بررسی زیست محیطی آنها را ضروری نموده است. از سوی دیگر به منظور حفظ کیفیت آب های زیرزمینی اطلاع از پراکنش مکانی و زمانی آنها ضروری می باشد. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی و تحلیل تغییرات مکانی برخی ویژگی های کیفی آب زیرزمینی، مقایسه روش های مختلف زمین آماری در برآورد پارامترهای کیفی آب زیرزمینی و تهیه نقشه های پراکنش پارامترهای کیفی آب زیرزمینی، با بهره گیری از ابزار GIS انجام شده است. از اینرو، با جمع آوری پارامترهای کیفی نمونه های آب ۵۲ حلقه چاه مربوط به آبخوان اشتهارد و تهیه یک پایگاه داده یکپارچه در محیط GIS، نحوه پراکندگی پارامترهای مختلف کیفی مختلف آب زیرزمینی مانند (SAR ،EC ،pH ،CL ،So۴ ،Hco۳ ،TDS ،K ،Mg ،Ca ،Na ) بررسی شده است. در این مطالعه از روش های زمین آماری تابع معکوس فاصله وزن دار، کریجینگ و کوکریجینگ جهت آنالیز مکانی کیفیت و آلودگی آبهای زیرزمینی دشت اشتهارد استفاده شده است. بدین منظور پس از نرمال سازی داده ها یک واریوگرام تجربی بر داده ها برازش داده شد. برای ارزیابی روش های زمین آماری از روش ارزیابی تقاطعی با کمک پارامتر آماری RMSE استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان دهنده دقت قابل قبول تخمینگر کوکریجینگ در برآورد پارامترهای کیفی آب زیرزمینی است. همچنین نتایج نشان داد که در مراکز تجمع آلودگی همانند مناطق نزدیک به شهرک صنعتی، رودخانه شور، مقادیر پارامترهای کیفی آب زیرزمینی بسیار بالا بوده که نشان دهنده آلوده بودن محیط آبخوان در این مناطق می باشد. در نهایت نیز با استفاده از روش کوکریجینگ به عنوان بهترین روش میان یابی، نقشه های پهنه بندی پارامترهای کیفی آب زیرزمینی در محیط GIS تهیه شد.

پهنه بندی، GIS، زمین آمار، آب زیرزمینی، پراکنش مکانی