حسین زمانی - گروه زمین شناسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان
فرهاد آلیانی - گروه زمین شناسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان
سیدفخرالدین اطهری - گروه زمین شناسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان

توپاز، یک فلوئوسیلیکات آلومینیم میباشد که فلوئورین و هیدروکسیل امکان جایگزینی با هم را دارا میباشند. سیستم تبلور توپاز ارتورومبیک و به حالت منشوری است که به وجوه مختلف در انتهای آن ختم میشود. اغلب توپازها بیرنگاند و در مرتبه بعدی فراوانی، انواع آبیرنگ قرار دارند. بلورهای توپاز درون حفراتی در سنگهای آذرین اسیدی به وجود می آیند. احتمالاً این کانی توسط اثر گازهای داغ فلوئوردار و بعد از انجماد ماگما تشکیل می شود. همچنین معمولاً توپاز در مناطق دگرگونی مجاورتی و دایکهای پگماتیتی به وجود می آید. آهسته گرم و آهسته سرد کردن توپاز، از شکاف برداشتن وتیره شدن بلور در هنگام فرایند تغییر رنگ جلوگیری میکند. در ایران قدیم، توپاز چندان شناخته شده، نبوده است و آن را شاید بدل دیگر جواهرات میدانستهاند. سنتز مصنوعی توپاز تنها برای تحقیقات آکادمیک صورت گرفته است. از کانی های مشابه توپاز میتوان به کرندوم، تورمالین، آپاتیت، بریل و زیرکن اشاره کرد. برای تراش توپاز بیشتر از تراش مرکب استفاده می شود. تراشهای بیضوی و یا قطرهای شکل، تراش امرالدی، برلیانی، کابوشن ومنشوری نیز در توپاز کاربرد دارند.

تراش ، توپاز، دگرگونی مجاورتی، سنتز، سنگهای آذرین اسیدی