آرزو بزرگ دعاگو - دانشجوی کارشناسی ارشد روابط بین الملل، دانشگاه آزاد اسلامی واحد پردیس تحصیلات تکمیلی علوم و تحقیقات قم

دریاچه خزر که بزرگترین دریاچه دنیاست و از نظر حقوق جزء آبهای کشورهای ساحلی است ومالکیت آن منحصر به همین کشورهاست. علی رغم وسعتی که دارد مشمول کنوانسیون حقوق دریاها نمی شود و به همین دلیل نمی تواندبه عنوان تابع مقررات حقوق دریاها قرار گیرد از پیامدهای مهمی که باعث تغییر در شرایط حاکم بر رژیم حقوقی خزر گردید و خزر را وارد نقشه سیاسی جهان نمود فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی است تا پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی دو دولت ایران واتحاد جماهیر شوروی تنها دولتهای ساحلی خزر را تشکیل می دادند معاهدات دوستی 1921 و موافقت بازرگانی وبحر پیمایی 1940 که بین ایران و شوروی سابق،به امضاء رسیده بودند، رژیم حقوقی دریاچه خزر و حقوق و تکالیف آن دو را در حوزه هایی چون ماهیگیری ، کریدورهای هوایی، کشتیرانی و....روشن مینمود؛ و با توجه به دشوار وپرهزینه بودن استخراج نفت وگاز در خزر و نبودمشکلات زیست محیطی و عدم حضور کشورهای فرامنطقه ای در آن زمان دو کشور ایران و شوروی سابق توجه چندانی به مسائل خزر نداشتند،اما تمامی شرایط بعد از فروپاشی شوروی تغییر کرد؛ نخستین پیامد چشمگیر فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ،تغییر نقشه سیاسی منطقه و ظهور سه دولت تازه استقلال یافته در سواحل شرقی و غربی خزر یعنی ترکمنستان،قزاقستان و آذربایجان بود که سبب ایجاد مسائل و تحولات جدیدی در منطقه گردید، با ظهور بازیگران جدید در حوزه خزر که دارای اقتصادی نوپا هستند و تلاش هر یک از آنها برای دست یابی بیشتر به منابع خزر لزوم تلاش ایران برای دستیابی به رژیم حقوقی که بتواند منافع اقتصادی ایران را حفظ کند ضروری می نماید.

دریاچه خزر ، رژیم حقوقی خزر، کشورهای حوزه خزر، قدرتهای فرا منطقه ای ، امنیت اقتصادی ایران