علی اکبر عباسی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان

بندهای اصلاحی سازه های کوچکی هستند که به منظور کاهش شیب آبراهه ، کاهش سرعت جریان و مهار فرسایش در آبراهه ها و با استفاده از مصالحی مانند چوب، سنگ ، سنگ و ملات و توریسنگ ساخته می شوند. این سازه ها در سطح گسترده ای در طرح های حفاظت خاک و آبخیزداری توسط دستگاه های اجرایی در سال های اخیر مورد استفاده قرار گرفته و بخش عمده ای از هزینه ها را به خود اختصاص داده است. فاصله و ارتفاع بندهای اصلاحی به عوامل مختلفی نظیر شیب و ابعاد آبراهه، مصالح بستر، رواناب و رسوب و سطح حوزه بالادست بستگی دارد. فاصله و ارتفاع بندها به هم وابسته بوده و در تامین اهداف طرح و هزینه ها نقش اساسی دارد. بندهای کوتاه به فواصل کم و در تعداد زیادتری ساخته می شوند و هزینه واحد کار آنها کمتر است. د رحالیکه بندهای با ارتفاع زیاد در فواصل بیشتر و تعدادکمتری ساخته می شوند و هزینه واحد کار آنها بیتشر است. اگر هدف از احداث بند اصلاحی تثبیت شیب آبراهه باشد، هر دو نوع بندهای کوتاه و بلند ممکن است اهداف طرح را برآورده کند. در مواردی که کنترل رسوب و انباشت رسوبات در پشت بندها مد نظر باشد، بندهای با ارتفاع بلند کارآیی بیشتری خواهند داشت. در این مقاله با بررسی منابع در خصوص تعیین فاصله و ارتفاع بندهای اصلاحی و بررسی میدانی یکی از حوزه هایی که قبلا عملیات اجرایی بندهای اصلاحی در تنوع های مختلف نوع، فاصله و ارتفاع اجرا شده است (زیر حوزه گوش و بهره برداری از حوزه آبخیز سد کارده)، عملکرد این سازه ها از نظر نگهداشت رسوب و هزینه های احداث برای فوصال و ارتفاع های مختلف بررسی شده و توصیه هایی برای انتخاب فاصله و ارتفاع مناسب و در راستای برآورده کردن اهداف طرح اجرایی ارائه شده است.

بندهای اصلاحی ، کنترل رسوب ، تثبیت شیب آبراهه