محمد نکوئی مهر - کارشناس ارشد آبخیزداری
روانبخش رئیسیان - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان چهارمحال وبخت

رشد و توسه آبکندها در منطقه ارمند، سبب کاهش حاصلخیزی خاک منطقه، تولید مقادیر زیادی رسوب و در نتیجه ایجاد زیانهای اقتصادی فراوان در پایین دست حوضه گردیده است. انجام تحقیقات کاربردی درجهت جلوگیری از ایجاد آبکندها و نحوه کنترل آنها، نیازمند اطلاعات پایه در باره انواع آبکندها، ویژگی های خاکشناسی، ریخت شناسی، کاربری اراضی و خسارات حاصل از آنها می باشد. تحقیق حاضر درحوضه آبخیز ارمند که بخشی از حوزه آبخیز کارون میانی به حساب می آید، انجام گرفته است. این حوضه با مساحت 8750 هکتار، در حد فاصل 50 درجه و 45 دقیقه تا 50 درجه و 54 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 2 دقیقه تا 331 درجه و 40 دقیقه عرض شمالی واقع گردیده است. در این تحقیق پس از طبقه بندی آبکندها در منطقه، یک آبکند معرف و دو تکرار جهت اندازه گیری های مورفومتریک انتخاب شد. همچنین به منظور اندازه گیری شاخص های فیزیکی وشیمیایی خاک، از سر و بدنه آبکند معرف، نمونه خاک تهیه و به آزمایشگاه ارسال گردید. نتایج حاصله نشان میدهد که آبکندها عمدتا در خط القعر اراضی تپه ماهوری و در امتداد زهکش طبیعی منطقه تشکیل شده اند. طول آبکندهای مورد بررسی از 450 متر تا 550 متر اندازه گیری شده است. عرض بالای آبکندها در 50 درصد طول آن بطور متوسط 3/5 متر و عمق متوسط آنها در 50 درصد طول،2/4 متر اندازه گیری شده است. از لحاظ مرحله تکاملی اکثر آبکندها در وضعیت پیوسته قرار دارند. عمق پیشانی آبکندها مورد مطالعه بین 0/5 متر تا 3/4 متر متغیر می باشد. شکل پلان عمومی ابکندها عمدتا خطی و پلان سر آنها اکثرا نقطه ای می باشد. آبکندهای مورد تحقیق از نظر عمق در کلاس متوسط (1 تا 10 متر) قرار می گیرند. نیمرخ عمودی پیشانی آنها بیشتر به صورت عمودی یا مایل و شکل مقطع عرضی آنها ذوزنقه ای شکل می باشد. بافت خاک در لایه سطحی منطقه آبکندی سیلتی لومی است. میزان شوری خاک کمتر از یک دسی زیمنس بر متر و ظرفیت تبادل کاتیونی نمونه ها 18 میلی اکی والان در 100 گرم می باشد. از لحاظ پایداری خاکدانه ها در کلاس I و III جای دارند. آبکندها در روی اراضی با کاربری جنگل تنک ، مرتع و زراعت دیم ایجاد شده اند.

فرسایش آبکندی ، مورفومتری آبکند ، استان چهارمحال و بختیاری