پرویز عبدی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان زنجان

فرسایش، نتیجه و حاصل تأثیر متقابل مجموعه ای از عوامل طبیعی و انسانی است که بر حسب شرایط خاص منطقه، یک یا چند فاکتور، بعنوان عوامل اصلی و تعیین کننده عمل می نمایند . آگاهی از میزان فرسایش حوزه های آبخیز امکان مقایسه آنها و شناسایی حوزه های بحرانی و اجرای طرح های آبخیزداری را فر اهم می سازد . بخصوص در حالیکه سازه ها و تأسیسات مختلف ذخیره سازی و سایر تجهیزات احداثی در پائین دست رودخانه ها و حوزه های آبخیز با افزایش آور د رسوبی از بالا دست سطح حوزه تهدید می شوند، حفاظت از این تأسیسات در مقابل اثرات منفی این رویداد ضروری می نماید. منطقه مورد مطالعه در شمال غربی ایران و در محدودة ۲۰ وْ ۳۶ تا ۵۵ وْ ۳۶ عرض شمالی و ۱۰ وْ ۴۸ تا ۵۵ وْ ۴۸ طول شرقی واقع شده است . این حوزه بخشی از حوزه آبریز بزرگ رودخانه قزل اوزن می باشد هدف از این مقاله استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و حداقل اطلاعات موجود از یک منطقه یعنی نقشه شیب، کاربری یا پوشش گیاهی ، سنگ شناسی یا خاکشناسی برای پهنه بندی پتانسیل فرسایش اراضی است که بصو رت موردی درحوزه آبخیز زنجانرود انجام می گیرد . در این راستا نقشه ها و داده های مورد نیاز وارد محیط سیستم (GIS) شده و بعداز سازماندهی و پردازش با تشکیل یک بانک اطلاعاتی آماده، برای انجام تجزیه و تحلیلهای لازم شدند. در محیط سیستم (GIS) هریک از نقشه های مورد اشاره به ۷ رده یا گروه، براساس شدت تاثیر آنها در فرسایش رده بندی شده سپس با تلفیق آنها و تعریف اندیسی بنام اندیس تجمعی فرسایش (EI) نقشه اولویت بندی استعداد و شدت فرسایش پذیری اراضی ترسیم گردید. در مرحله بعد با استفاده از مدل شماره منحنی (CN) روش (SCS) نقشه پتانسیل رواناب حوزه تهیه و با ترکیب نقشه اولویت بندی شدت فرسایش، نقشه پتانسیل شدت فرسایش در اراضی حوزه زنجانرود تهیه گردید . این مطالعه نشان داد که می توان با استفاده از سیستم(GIS) و یک روش ساده، با ترکیب سه عامل شیب، خاک و کاربری نسبت به اولویت بندی حساسیت یا شدت فرسایش در یک منطقه و از این طریق اولویت اجرای طرح های حفاظتی را برای کنترل فرسایش در مناطق مختلف مشخص کرد . با مراجعه به نقشه ها ، می توان دید که اراضی پایاب حوزة آبخیز زنجانرود دارای شدت و پتانسیل بالایی هستند که به نظر می رسد عمده دلیل آن و جود تشکیلات مارنی نئوژن که حساسیت بالای فرسایش و نفوذپذیری بسیار کمی برای آب دارند، باشد

فرسایش(Erosion)، پتانسیل فرسایش ، (GIS) پهنه بندی، شماره منحنی(CN)، زنجان