علی اکبر شمسی پور - دانشجوی دوره دکتری اقلیم شناسی دانشگاه تهران
کیومرث حبیبی - دانشجوی دوره دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران

مدیریت منابع آب در دوره های خشک و خشکسالی ها نیازمند شناخت و کاربرد روش ها و راهکارهای مناسب است . از آنجا که خشکسالی بصورت یک مجموعه عوامل و متغیرهای مرتبط به هم سامانه آب و هوا در محیط طبیعی و انسانی تاثیر می گذارد، مطالعه تفصیلی و مجزای متغیرهای اقلیمی نتیجه متقن و قابل اعتمادی از شرایط حاکم ارائه نمی دهد . جهت بررسی میزان نقش خشکسالی ها در منابع آب زیرزمینی دشتهای شمال همدان متغیرهای اقلیمی و هیدرولوژی آب های سطحی به عنوان توابع مستقل جهت تعیین میزان همبستگی با سطح ایستابی دشت ها ( تابع وابسته ) در مقیاس ماهانه در طی 17 سال (1363-79) مورد بررسی قرار گرفت . در نتیجه، آثار ناهنجاری های آب و هوا و منابع آب سطحی در افت سطح اساس آب زیرزمینی دشت ها 42 درصد همبستگی را بین متغیرهای اقلیمی مستقل با میزان افت نشان داد . در ارزیابی مکانی بحران افت سطح ایستابی تحت تاثیر خشکسالی از توانایی تحلیل های مکانی و فضایی سامانه اطلاعات جغرافیایی ) ) GIS بهره گرفته شد و نتایج داده های نقطه ای به اطلاعات پهنه ای تبدیل گردید و شدت افت در سطح دشتهای مورد مطالعه پهنه بندی شد . در نتیجه دشت بهار دارای شدیدترین افت و مناطق حاشیه دشت ها در محل اتصال به ارتفاعات از کمترین مقادیر افت برخوردارند . همچنین نقشه های بدست آمده گویای انطباق بالای محدوده های افت زیاد سطح ایستابی با مناطق عمده کشاورزی آبی وابسته به منابع آب زیرزمینی ( دشت بهار و فامنین ) است . بنابراین خشکسالی هواشناختی که با کاهش نزولات جوی رخ می دهد در کوتا زمانی منجر به وقوع خشکسالی هیدرولوژی و نیز با کاهش رطوبت خاک در منطقه ریشه گیاه و تبخیر و تعرق زیاد موجب وقوع خشکسالی کشاورزی و سرانجام با تنزل مقدار نفوذ آب از منبع نزولات جوی و آبهای سطحی و تخلیه شدید سفره آب زیرزمینی جهت کشاورزی به خشکسالی آبهای زیرزمینی منتهی می گردد .

خشکسالی، رگرسیون چند متغیره، GIS ، تحلیل آماری، سطح ایستابی، تحلیل فضایی