پژمان رودگرمی - عضو هیئت علمی وزارت جهاد کشاورزی ودانشجوی دکتری مدیریت محیط زیست
نعمت الله خراسانی - استاد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
سیدمسعود منوری - استادیار دانشکده محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی
جعفر نوری - دانشیار دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران

برای شناسایی گزینه برتر طرح های توسعه ای از نظر زیست محیطی و جمع بندی و تلفیق اثرات از روش های تجزیه و تحلیل اثرات زیست محیطی استفاده می شود. در این تحقیق از روش تحلیل چند معیاره فضائی جهت تجزیه و تحلیل اثرات زیست محیطی برای اولین بار استفاده شده است. این روش در سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) صورت می گیرد و این سامانه را قادر به تصمیم گیری و انتخاب گزینه ها می سازد. روش تحلیل چند معیاره فضائی بر اساس توانایی کم سامانه های اطلاعات جغرافیایی برای تصمیم گیری تهیه شده است و با وارد کردن روش های تصمیم گیری چند معیاره به سامانه های اطلاعات جغرافیایی توانایی تصمیم گیری و انتخاب گزینه را به سامانه اطلاعات جغرافیای داده است. منطقه مطالعه موردی شهرستان رباط کریم در استان تهران بوده است. دو گزینه توسعه بر اساس طرح آمایش سرزمین منطقه و دیگیر در قالب وضع موجود منطقه (گزینه نه) مورد ارزیای قرار گرفتند. بر اساس نتایج تجزیه و تحلیل اثرات و انتخاب گزینه برتر برای طرح توسعه در شهرستان رباط کریم بوسیله روش تحلیل چند معیاره فضائی گزینه اجرای توسعه بر اساس طرح آمایش سرزمین با بدست آوردن مقدار 123368/99 در برابر توسعه بر مبنای وضع موجود (مقدار 115036/99) امتیاز بیشتری بدست آورده است و با توجه به اثرات اکولوژیکی، اجتماعی - اقتصادی و فرهنگی گزینه آمایش سرزمین انتخاب گردید و این گزینه مطلوبیت و اولویت بیشتری دارد. در اینروش می توان جمع بندی اثرات زیست محیطی و وضعیت گزینه های توسعه را در هر محیط به تفکیک بررسی کرد. با استفاده از روش تحلیل چند معیاره فضائی در ارزیابی زیست محیطی می توان بصورت تصویری میزان مطلوبیت یا عدم مطلوبیت هر نوع توسعه را در محدوده مورد اثر بصورت نقشه نشان داد. استفاده دیگر از این روش تعیین وزن اثرات توسعه بر هر یک از اجزای محیط است بدین ترتیب که با تهیه هیستوگرام از نقشه هر اثر می توانیم با داشتن مقدار دامنه اثر و اهمیت، وزن اثر رابدست آوریم. روش SMCE طراحی شده در سامانه اطلاعات جغرافیایی محدودیتی که درروش رویهم گذاری در ارتباط با تعداد لایه ها وجود دارد را برطرف می سازد. گزینه های بسیاری در این روش قابل تهیه و ارزیابی می باشد. این روش برای تجزیه و تحلیل اثرات برنامه ریزی های کاربری سرزمین وتوسعه منطقه ای مفید است. بر اساس این تحقیق ILWIS-SMCE سامانه اطلاعات مکانی را بوسیله تکنیک های تحلیل چند معیاره قادر به تصمیم گیری و انتخاب با دادهای مکانمند چون نقشه می کند که این توانایی اهمیت بسیاری در علوم برنامه ریزی و ارزیابی ها دارد. لذا بررسی و استفاده هرچه بیشتر این روش در برنامه ریزی ها بویژه از نوع مکانمند ، تصمیم گیری و ارزیابی پیشنهاد می شود.

اثرات زیست محیطی ، ارزیابی چند معیاره ، ILWIS - SMCE - GIS