زهرا پاک - دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی دانشگاه اراک
سیداسدالله محسنی موحد - استادیار گروه مهندسی آب دانشگاه اراک

استان قم در نواحی خشکو نیمه خشککشور واقع شده است و از نظر میانگین بارندگی سالانه 150 میلی متر ، باکمبود آب مواجه است، به طوری که بخش عمده ای از نیازهای آبی آن از مناطق مجاور قم تأمین می شود . درواقع کمبود منابع آبی، کیفیت نامناسب آب و بهره برداری بیرویه از آب ها و از سوی دیگر روند رو به رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای مصرف آب به عنوان مهم ترین مسائل و مشکلات منابع آب در شهر قم باعث محدودیت منابع آب در استان شده است. کاهش بارش در سال های اخیر در استان قم، خشکسالی های مکرر و متناوب مشکلاتی در زندگی مردم استان پدید آورده اند. یکی از علل کمبود بارش در استان پایین بودن میانگین ارتفاع استان است . در واقع، خشکسالی در استان قم به خاطر این است که در مناطق خشک و نیمه خشک کشور واقع شده است ، پدیده جدیدی نیست و این استان اغلب مواقع با این مخاطرات مواجه است . براساس مطالعات انجام گرفته توسط ستاد حوادث غیرمترقبه استان، پیامدهای خشکسالی در مناطق کوهستانی استان( جنوب و غرب استان ) بیشتر دیده می شود، حتی برخی از قنات ها و چشمه های این مناطق خشک شده اند. اما در دشت های استان به دلیل این که بیشتر از آب چاه ها استفاده میشود این پیامدها کمتر و یا با تأخیر صورت می گیرد. ازعوامل مؤثر در تشدید بروز خشکسالی در استان می توان کاهش شدید میانگین بارش سالیانه در سال های اخیر و بهره برداری غیراصولی و نامناسب از منابع آب در بخش های مختلف را نام برد. آب های استان قم به دو دسته آب های سطحی و آب های زیرزمینی تقسیم می شوند. یکی از مشکلات زیست محیطی استان، آلودگی آب های استان است که مهم ترین آن ورود پساب های صنعتی و پساب فاضلاب های خانگی می باشد.برای مقابله با مشکل آلودگی آب ها، اقدامات زیر صورت گرفته ،که عبارتند از:-1 احداث تصفیه خانه ی سد 15 خرداد. 2- ایجاد شبکه ی جمع آوری فاضلاب شهری در قم، هدف از اجرای اینطرح، جلوگیری از آلودگی منابع آب زیرزمینی، برگشت آب به چرخه ی طبیعتاست. 3- آموزش همگانی که باعثبالابردن آگاهی مردم درباره ی حفاظت از منابع آبی باشد. در نتیجه می توان گفت در سال های اخیر برای تامینکمبود بارندگی وکاهش آب سطحی به آب زیرزمینی رو آورده شده است که این امر و حفر چاه های غیر مجاز وگسترش شهرک های صنعتی و افزایش رو به رشد جمعیت این استان را دچار بحران آب کرده است که با آموزش ازطریق رسانه ها و ارتقاء آگاهی عمومی و فرهنگ بهینه مصرف آب و تصفیه کامل پساب و استفاده از آن در صورتی که برای انسان مضر نباشد، بهتر است پساب در صنعت استفاده گردد، جلوگیری از حفر چاه های غیر مجاز و ایجاد تعادل بین مدیریت تقاضا و عرضه می تواند از راهکارهای پیشنهادی برای جبران بحران آب استان قم باشد.