یعقوب زارعی - دانشجوی دوره دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

خشکسالی به عنوان یک پدیده ی آب وهوایی، از اثرگذارترین بلایای طبیعی نامحسوس محسوب می گردد که متأسفانه تا کنون کمتر مورد توجه متولیان امر و برنامه ریزان قرار گرفته است. بروز آثار متعدد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیستی، بهداشتی خشکسالی (همچون قحطی، آسیب صنعت، خدمات، کشاورزی، دامپروری، زیستگاهها، افزایش خطر آتش سوزی و گسترش مهاجرتهای روستا- شهری) و تشدید حجم خسارات وارده به مزارع، مراتع، جنگلها، تاسیسات و تحت الشعاع قراردادن اکو سیستم ها تنها بخشی از صدمات جبران ناپذیر پدیده خشکسالی است که حیات و معیشت جوامع بشری را به مخاطره می افکند و اتخاذ تدابیر اساسی جهت پیشگیری از این واقعه را بیش از پیش ضرورت می بخشد. حال با عنایت به شرایط ویژه جغرافیایی کشور و قرارگیری بیش از 90 درصد از مساحت کشور در منطقه خشک و نیمه خشک و همچنین اهمیت ویژه خشکسالی بدلیل آسیب بالای آن نسبت به سایر بلایای طبیعی، این پژوهش بر آن است تا با تکیه بر منابع اسنادی- کتابخانه ایی و با روشی توصیفی- تحلیلی به تبیین مدیریت خشکسالی بعنوان راهبردی فراگیر در توسعه پایدار منابع آبی بپردازد. یافته ها حاکی از آن است با توجه به واقع شدن ایران در پهنه خشک کره زمین، مواجهه با مشکل کم آبی و محدودیت منابع آب، می طلبد بحران آب به صورت یک معضل جدی مورد توجه قرار گیرد و پدیده خشکسالی (اعم از اقلیمی، هیدرولوژیکی، کشاورزی و اقتصادی- اجتماعی) همراه با برنامه ریزی هدفمند و مدیریت آگاهانه آب برای دوره های خشکی، کنترل و تقلیل یابد. نتایج نشان میدهد بحران آب بعنوان یکی از اساسی ترین چالش های پیشروی جوامع در قرن حاضر، در آینده ای نه چندان دور کانون مهم مباحثات و مناقشات بین المللی قرار خواهد گرفت و با توجه به مستعد بودن کشور، مدیریت خشکسالی میبایست بعنوان یکی از اصلی ترین دغدغه های سیاست گذاران در رئوس امور قرار گیرد در همین راستا برای کاهش اثرات سوء خشکسالی، راهکارهایی همچون: بهبود و ارتقاء سامانه پایش و پیش بینی خشکسالی، ایجاد تشکیلات هماهنگ و کارآمد مدیریت خشکسالی در سطح معاونتهای وزارت جهاد کشاورزی و سایر وزارتخانه های مرتبط، تعریف، تدوین و اجرای طرحهای جامع مقابله با خشکسالی در ابعاد ملی-منطقه ای، افزایش پتانسیل منابع آبی، مدیریت حوزه آبخیز و آبخیزداری، کنترل سیل و رسوب حوزه سدها، مهار سیلاب-های فصلی، تغذیه دشتهای کشاورزی، اصلاح ساختارمصرف، اولویت بندی و جیره بندی مصرف، آگاه سازی عمومی و ارتقاء فرهنگ صرفهجویی، بهسازی شبکه ها، مدیریت جامع منابع آب، استفاده از روش های بهینه و نوین آبیاری، تغییر الگوی کشت، احداث سدهای زیرزمینی، تفکیک آب شرب و نظارت بر سایر مصارف، جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی و اهتمام در جهت گسترش آن و حمایت از حوزه تحقیق و پژوهش در این بخش، بعنوان اساسی ترین مولفه های راهبرد مدیریت خشکسالی در جهت توسعه و پایداری منابع آب تلقی میگردند.

مدیریت خشکسالی، راهبرد، پایداری، منابع آب