محسن گواهیان - دانشجوی کارشناسی ارشد بخش علوم و صنایع غذایی دانشگاه شیراز
عسگر فرحناکی - استادیار بخش علوم و صنایع غذایی دانشگاه شیراز
مهسا مجذوبی - استادیار بخش علوم و صنایع غذایی دانشگاه شیراز
محمد جمال سحرخیز - استادیار بخش باغبانی دانشگاه شیراز

گیاه آویشن شیرازی با نام علمی Zataria multiflora و از تیره نعناعیان می باشد معمولا مهمترین ترکیب اسانس اویشن ترکیبات فنولی مانند تیمول و کارواکرول می باشد مقدار این ترکیبات شدیدا به شرایط اقلیمی و محل رویش بستگی داشته و بین 20 تا 70 درصد متغیر است در این پژوهش گیاه آویشن شیرازی در مرحله گل دهی کامل از مناطق کوهستانی استان فارس با 2205 متر ارتفاع از سطح دریا ، 52 درجه و 46 دقیقه طول شرقی و 29 درجه و 43 دقیقه نیمکره شمالی جمع اوری گردید و پس از انجام مراحل آماده سازی با استفاده از خشک کن کابینتی در دمای 30 درجه سانتیگراد و سرعت جریان هوای 1.5 متر بر ثانیه به مدت 48 ساعت خشک گردید اسانس گیری به روش تقطیر با آب انجام شد. نتایج نشان داد که به طور متوسط هر بوته اویشن حاوی 12±35.645 وزنی سرشاخه گلدار یود که از این سرشاخه های گلدار به روش تقطیر با آب به میزان 0.25±3.72% اسانس حاصل شد. همچنین پارامترهای دیگری از جمله زمان آغاز استخراج اسانس، کل زمان استخراج اسانس و سرعت اسانس گیری بررسی گردید خصوصیات فیزیکی اسانس حاصله (ضریب شکست، دانسیته و رنگ) اندازه گیری شد همچنین مکانیسم استخراج اسانس از اندام های گیاه توسط تصاویر میکروسکوپ الکترونی بررسی شد آنالیز اسانس با استفاده از دستگاه GC و GC-MS نشان داد که لینالول (63.14%) به عنوان ترکیب عمده اسانس حاصل از این اکوتایپ می باشد و مقدار تیمول آن تنها 1.5% به دست آمد. نتایج این تحقیق علاوه بر مشخص نمودن پارامترهای اسانس گیری از این اکوتایپ و مکانیسم استخراج اسانس، بیانگر تفاوت ترکیبات اسانس این اکوتایپ اویشن در مقایسه با دیگر اکوتایپ های گزارش شده است.

آویشن شیرازی، اکوتایپف تقطیر با آب، میکروسکوپ الکترونی روبشی، آنالیز کروماتوگرافی