سارا مزیدی - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم و صنایع غذایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
کرامت اله رضایی - دانشیار گروه علوم و مهندسی صنایع غذایی دانشگاه تهران پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج
محمد تقی گلمکانی - مربی بخش علوم و صنایع غذایی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
شمسعلی رضازاده - استادیار شیمی دارویی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی کرج

در دهه های اخیر پیشرفت های چشمگیری در استفاده از گیاهان دارویی (به صورت خام یا فرآورده هایی مانند اسانس) حاصل شده است. زیره ایرانی یکی از گیاهان مهم خانواده چتریان بوده که دانه های آن حاوی مقادیر قابل توجهی اسانس می باشد با توجه به خواص این گیاه دارویی و قابل توجه بودن میزان اسانس استخراج اسانس از این گیاه حائز اهمیت می باشد استخراج یکی از مراحل اساسی جهت تولید و خالص سازی می باشد. در این تحقیق اسانس زیره ایرانی با روش های تقطیر با آب و تقطیر با بخار آب استخراج گردید و اثر روش استخراج بر روی سینتیک استخراج ، ترکیبات مختلف ، خواص فیزیکی (وزن مخصوص ، ضریب شکست و رنگ) و خصوصیات آنتی اکسیدانی اسانس های حاصل مورد بررسی قرار گرفت . استخراج در روش تقطیر با آب پس از 38 دقیقه و در روش تقطیر با بخار آب پس از 45 دقیقه آغاز گردید. در عرض در روش تقطیر با آب پس از 38 دقیقه و در روش تقطیر با بخار آب پس از 45 دقیقه آغاز گردید . در عرض 60 دقیقه استخراج مقدار اسانس به دست آمده از روش تقطیر با آب 1/01 درصد (وزنی- وزنی) بود که این میزان بیشتر از مقدار اسانس به دست آمده با روش تقطیر با بخار آب (0/24 درصد) بود. پس از 120 دقیقه تقطیر این مقادیر تا سطح 2/5 درصد برای روش تقطیر با آب و تا سطح 1/7 درصد برای روش تقطیر با بخار آب افزایش یافت ضمنا تفاوت معنی داری میان ترکیبات شناسایی شده در دو روش تقطیر مشاهده نشد. همچنین وزن های مخصوص (0/902 و 0/908)، ضرائب شکست (1/4915 و 1/4950) و خصوصیات آنتی اکسیدانی اسانس ها (بر اساس مقادیر IC50 آنها) در این دو روش تفاوت معنی داری نداشتند.

آنتی اکسیدان ، اسانس، تقطیر با آب، تقطیر با بخار آب، زیره ایرانی