فریده سپهوند - دکتری بیوشیمی استادیار گروه زیست شناسی دانشکده علوم پایه دانشگاه لرستان
محمد تقی خانی - دکتری بیوشیمی استاد گروه بیوشیمی بالینی دانشگاه تربیت مدرس

شنبلیله با نام علمی Trigonella foenum-graceum L از مهمترین گیاهان دارویی است که در درمان دیابت بکار می رود . در این پژوهش برای بررسی اثر هیپو گلیسمیک عصاره استنی دانه شنبلیله ده موش سوری نر با وزن حدود 30 گرم به دو دسته 5 تایی تقسیم و بعد از 6 ساعت ناشتا قند پایه آنها اندازه گیری شد. سپس به هر موش از دسته اول 0/5ml عصاره استنی پودر دانه شنبلیله (0/8g/kg) و به گروه شاهد نیز 0/5ml محلول توئین تزریق داخل صفاقی شد و بعد از 4 ساعت قند خون دو گروه اندازه گیری شد. در مقایسه با گروه شاهد سطح قند خون موش های نرمال کاهش چشمگیری نشان داد به طوری که از 6/6±109/5 به 8±57 رسید. نتایج حاصل از تجویز خوراکی عصاره نیز قابل مقایسه با فرم تزریقی آن بود اثر این عصاره به روش فوق بر روی قند خون موش های دیابتی شده با استرپتوزوتوسین نیز آزمایش شد. در مقایسه با گروه شاهد دیابتی، قند خون موش هایی که عصاره دریافت کرده بودند کاهش قابل ملاحظه ای نشان داد و قند خون آنها از 13±298 به 6±142 کاهش یافت. نتایج به خوبی نشان داد که عصاره دارای یک اثر قوی هیپوگلیسمیک روی حیوانات سالم و دیابتی می باشد برای شناسایی ترکیب ضد دیابت تاثیر محلول های حاصل از باندهای پلیت TLC به روش فوق آزمایش شد. نمونه ای که در مقایسه با شاهد بیشترین کاهش را در میزان قند خون ایجاد کرد از ستون کروماتوگرافی (سفادکس G10) عبور داده شد و نمونه های نواحی جذبی عمده روی موش ها آزمایش شد نمونه ای که بیشترین کاهش (28/7 درصدی) در قند خون ایجاد کرد تخلیص و ساختار آن به روش اسپکتروفتومتری و طیف سنجی مادون قرمز مطالعه شد. آزمایش نمونه با معرف های مختلف وجود یک آلکالوئید را تایید کرد. نتایج نشان داد که این آلکالوئید شامل یک حلقه آروماتیک هتروسیکل با استخلاف های کربونیلی یا کتنی با یک گروه N-CH3 روی حلقه می باشد.

شنبلیله، آلکالوئید، دیابت