حسینعلی حسین پور - لیسانس زیست شناسی، دبیر آموزش و پرورش شهرستان شاهرود

فارماکوگنوزی (pharmacognozy) یکی از قدیمی ترین دانش های بشری و به طور کلی قدیمی ترین قسمت از علوم دارویی می باشد فارماکوگنوزی علمی است که به مواد حاصل از متابولیسم گیاهان سروکار دارد که به طور مستقیم یا غیر مستقیم برای مصارف درمانی بکار برده می شوند این علم یکی از مهمترین بخش های دانش داروسازی را تشکیل داده و هدف اصلی آن شناسایی و کنترل مواد از راه های بیوشیمیایی ، شیمیایی و فیزیکی می باشد پرورش مناسب ترین نوع و بهترین روش کشت گیاهان دارویی و طریقه تثبیت بافت ها و اندام های حاوی مواد موثره نیز با این دانش ارتباط دارد این علم علاوه بر این ارائه روش های مناسب جهت کنترل مواد دارویی خام از نظر اصلیت و میزان مواد موثره و بالاخره شناسایی تقلبات و اشتباهات در موارد بالا را نیز در بر می گیرد امروزه فارماکوگنوزی از دو قسمت نظری و عملی تشکیل می شود در بخش نظری بررسی و تحقیق همه جانبه گیاهان دارویی و مواد دارویی خام مورد توجه قرار می گیرد تا اطلاعاتی در زمینه شناسایی ، ساختمان ، بیوسنتز، خواص ، تعیین مقدار مواد موثره و موارد کاربرد آنها بدست آورده شود در فارماکوگنوزی عملی هدف استخراج ، شناسایی، تعیین ارزش ، نگهداری و به عمل آوردن داروهای گیاهی و حیوانی می باشد در فارماکوگنوژی از علوم دیگر مانند مرفولژی، تاکسونومی، فیزیولوژی گیاهی، ژنتیک، میکروبیولوژی، جغرافیای گیاهی و اتنولوژی استفاده می شود اولین گام در تحقیق درباره یک گیاه دارویی تشریح شکل طاهری و شناخت ساختمان داخلی آن می باشد فیزیولوژی گیاهی نیز یکی از مهمترین علومی است که دانش فارماکوگنوزی بدان وابسته می باشد وظیفه این دانش مطالعه و تحقیق در اعمال و بازده ارگانیسم گیاه و روشن کردن نیروهای موثر در تکامل گیاه است از قسمت های مهم این علم که در فارماکوگنوزی اهمیت فراوان دارد تحقیق درباره اثرات محیط در ایجاد ، کیفیت و کمیت مواد موثر دارویی است مهمترین فاکتورهای قابل تغییر در این زمینه نور، حرارن، میزان بارندگی و به خصوص خواص شیمیایی و فیزیکی زمین می باشد برای پرورش گیاه جهت بالا بردن مقدار مواد موثر و کم کردن مواد غیر موثر که همراه مواد اصلی دیده می شود و مقاوم گیاه در برابر بیماری های گیاهی دانستن اصول ژنتیک از واجبات است از وظایف عمده پاتولوژی در زمینه فارماکوگنوزی روشن کردن علل امراض گیاهان دارویی و پیدا نمودن موادی برای مبارزه با آنها است علم میکروبیولوژی نقش بسیار مهمی برای تهیه مواد دارویی ایفا می نماید جغرافیای گیاهی اطلاعات مهمی درباره انتشار جغرافیایی گیاهان دارویی و کشف منابع اولیه جدید در اختیار ما گذاشته است و در نهایت علم شناسی داروهای ملل مختلف یا اتنولوژی که در مورد داروپزشکی و مصارف داروهای گیاهی در طب کشورهای گوناگون بررسی می کند عامل بسیار مهمی در تکمیل گنجینه دارویی ایفا می نماید.

فارماکوگنوزی، گیاهان دارویی، فیزیولوژی، اتنولوژی، متابولیسم