خدیجه احسانی دیزج یکان - استادیار گروه گیاهپزشکی گیاه شناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی
کیانوش چقامیرزا - دانشجوی کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی کشاورزی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی
سید محمد معصومی - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، ژنتیک دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی

لاله واژگون یکی از گیاهان مهم تیره سوسنیان (Liliaceae) می باشد این جنس گونه های زیادی داشته و از لحاظ ریخت شناسی دانه گزده در سطح گونه بسیار متنوع می باشد از میان گونه های این جنس گونه لاله واژگون (F.imperialis L.) از جنبه های مختلف از جمله تزئینی و دارویی به جهت داشتن آلکالوئیدها و گلیکوزیدهای متعدد حائز اهمیت است تحقیقات در مورد این گیاه به شناسایی بیشتر آن برای همگان می انجامد و بدین ترتیب از خطر انقراض آن جلوگیری می کند مرکز اصلی پراکنش این گیاه در منطقه آسیای میانه، قفقاز، ترکمنستان، افغانستان، رشته کوه های هیمالیا، شمال عراق، شرق ترکیه و ایران است. در این بررسی دانه گزده 81 نمونه از 3 استان آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه جمع آوری گردید و با استفاده از روش استولیز ارتمن (Erdtman, 1943) به کمک میکروسکوپ نوری مورد مطالعه قرار گرفت. از هز نمونه به طور متوسط 25 دانه گرده انتخاب و صفات ریخت شناسی دانه گزده از جمله اندازه محور قطبی و محور استوایی، تزئینات سطحی و ویژگی شیار دانه گرده بررسی گردید دانه گرده نمونه های مورد بررسی منفرد ، بزرگ، ابعاد محور استوایی (82/5-64/36-50 میکرون) ، ابعاد محور قطبی (47/5-37/29-23 میکرون) ، نسبت محور قطبی (P) به محور استوایی (E) برابر با 0/57 ، ناهمگن، تک شیاره، شیار کشیده (تقریبا معادل محور استوایی دانه گرده)، بیضی کشیده تا بیضی گرد (از منظر قطبی کروی- بیضی و از منظر استوایی بیضی گرد) ، تزئینات سطحی سوراخدار- موجدار است. از این رو داده ها ریخت شناسی دانه گرده نشان دهنده تنوع این گونه در رویشگاه های مختلف آن می باشد.

لاله واژگون، پراکندگی جغرافیایی، ریخت شناسی دانه گرده، زاگرس شمالی